Иерусалим мен Голан жотасына Израиль егемендігін мойындау қажет

Қазірдің өзінде мұндай тарихи әділеттілікті қалпына келтіруге бастамашы болған АҚШ-ты әлемнің оннан астам елі қолдап, Иерусалимнен өздерінің елшіліктерін ашып жатыр. Демократия мен либерализм құндылықтарына бекем Қазақстан да әділеттілік жағында болуы тиіс.Атам заманнан еврей халқының тұрағы болған Иерусалимдегі әл-Ақса мешітінің шынайы ислам дініне қатысы жоқ. Құрандағы «әл-Масжид әл-Ақса» сөзі араб тілінен аударғанда «тым алыстағы ғибадатхана» деген түсінік береді және оның Иерусалимде екені жөнінде дерек жоқ. Егер Құдай Жер шарының ғана емес, шексіз ғаламның Жаратушы екенін ескерсек, Құрандағы «тым алыстағы ғибадатхана» абсолюттік шексіздіктің әлдебір нүктесіне айналады.Тарихи деректерге сүйенсек, қазіргі Иерусалимдегі әл-Ақса мешітінің орнында Дәуіт және Сүлеймен пайғамбар салған ғибадатхана болған. Ол кейін сыртқы жаулардың еврей қауымына қарсы жасалған шапқыншылығы кезінде қиратылды. Қайта қалпына келтіріліп, қайтадан қиратылған бірнеше тарихи кезеңнен соң Иерусалимді Араб түбегінен бастау алған ортағасырлық Ислам халифатының екінші басшысы Омар әскері басып алған болатын. Бұдан кейін ғибадатхана зілзала салдарынан бірнеше мәрте қирап қалды. Қала бірде Еуропадан келген крестшілердің қолына өтті, бірде халифат әскері басып алды. Осындай аумалы-төкпелі кезеңде Әбді әл-Мәлік ибн Маруан есімді халифа ежелгі ғибадатхана орнына алып мешіт салып, оны әл-Ақса деп атағаны белгілі. Құранда дәл осындай атаулы ғибадатхана жөнінде сөз болғандықтан, мұсылмандарда жалған түсінік қалыптасты – Иерусалимдегі әл-Ақса Меккедегі әл-Харам және Мәдинадағы Пайғамбар мешітімен қатар аталатын үшінші киелі орынға айналды. Мұның бәрі Құдай мен Құранды ғана ислам діні деп танудан ауытқыған саяси-діни идеологияларды қамдауды көздеген неше түрлі ойдан шығарылған хадистермен тәпсірленді. «Киелі жерді азат етейік» деген ұранмен қаншама қантөгіс болды, қаншама халық туып-өскен жерін тастап босып кетті...Шындығында, Құран ілімі бойынша бүткіл ғалам Жаратушысының құдіреті шексіз, Ол ешқандай ғибадатханаға мұқтаж емес, «мешіт – Құдайдың үйі» емес. Адамзаттың кие түсінігі тек қана Құдайға ғана лайықты. Ибрахим пайғамбардан бастау алған бірқұдайшыл дінді насихаттаған Мұса, Иса, Мұхаммед пайғамбарлар да жалғыз Құдайды бәрін білуші, бәрін көруші деп таныды, ұлы Жаратушының барлық жердегі мәңгі құдыретіне иман келтірді. Жаратылғандар қай жаққа бет түзесе де, олар Құдайды табады. Ақиқатында Иерусалимдегі әл-Ақса мешіті адамзат тарихында сәулет өнерінің ескерткіші болып қана қалуы қажет.Осы тұста христиан мен мұсылман әлемін салыстыра кетейік. Христиан дінінің наным-сенімі бойынша Иса пайғамбарға қатысты киелі саналатын орындар Иерусалимде де бар. Рас, кезінде Еуропадан ағылған крестшілер «киелі мекенді құтқарайық» деп Таяу Шығысқа үздіксіз жорық жасады. Бірақ христиан діні ішінде жасалған реформалардан шіркеу бірте-бірте саясаттан алыстатылды, мемлекеттердің ішкі және сыртқы ісіне дін мәселесін араластырмайтын болды. Ал ислам Мұхаммед пайғамбардың өлімінен кейін-ақ саясаттың, саяси-экономикалық мүдделердің қолжаулығына айналды. Содан бері әлдебір елді жаулаудың да, халықты қырғынға ұшыратудың да өшпенді негіздемесін діни идеологиямен байланыстырып қоятын болды. Қазір өшпенді идеология қатерінің шегінен шыққаны соншалық, бұған бүткіл әлем алаңдап отыр.Құранның Фатиха сүресінің 7-аятындағы «адасқандар» мен «қаһарға ұшырағандарды» сәйкесінше «христиандар» және «иудейлер» деп тәпсірлеуге түбегейлі тыйым салатын кез жетті. Сонда ғана Таяу Шығыста саяси мүдде көздеген тараптардың өшпенділігі жойылады. Өзге ұлт пен сәл ғана ерекшелігі бар наным-сенімдегі халыққа деген өшпенділіктің негізсіз себебінен әлі де қаншама халық зардап шегіп келеді. Еврейлер де ұлы Жаратушы нәсіп еткен мекенінен қуылып, қаншама ғасыр жырақта күн кешті, талай зұлматты басынан өткізді, геноцидке ұшырады. Тағдыр тәлкегіне түсіп әлемге шашырап кеткен еврейлер тарихи сәтті кезең туғанда отанына қайта оралып, өз алдына мемлекет құрды. Әсілінде, бұл әділеттілікті қалпына келтіру ғана еді. Бірақ қауіп сейілген жоқ. Исламның атын жамылған теократиялық Иран сияқты елдер Израиль мемлекетін жоюды алдына мақсат етіп қойған. Мұндай бітіспес өшпенділік мемлекеттік билік мінберінен ашық айтылып жүргені де баршаға мәлім. Осыны арқа тұтқан «Хезболла, Хамас» сияқты қарулы радикал ұйымдар Сирия мен Ливан территориясына орнығып алып, Израильге жаулығын тоқтатпай отыр. Тура осындай діни-идеологиялық өшпенділіктен сақтану үшін 1967 жылғы айналадағы араб елдерімен болған «алты күндік соғыста» Израиль Голан жотасын өзінің қадағалауына алған. Мұхит деңгейінен мың метр биіктегі Голан жотасы — Израиль территориясы алақандағыдай көрінетін стратегиялық өте қауіпті әскери плацдарм. Голан жоталарынан тарамдайдын өзендер Израиль халқын ауыз сумен қамтамасыз етіп отыр. Оның үстіне, бұл жота ықылым заманда еврейлердің мекені болған. Ол археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесінде дәлелін тапты да.Израильдің Голан жотасына егенмендік жариялауын да, мұны шешуші кезеңде АҚШ бастаған бірнеше елдің мойындауы да тарихи әділеттілікті қалпына келтіру, талай зұлматты басынан өткеріп, жойылып кетуге шақ қалған еврей халқына берілген адамзаттың өтеуі деп қабылдаған жөн. Конфессияаралық татулық пен өзара түсіністікті насихаттап, әртүрлі дін өкілдерінің басын қосып, жыл сайын съезд өткізіп келе жатқан Қазақстан да осы айтулы бастамадан шеткері қалмауы тиіс, ислам әлемінің бір бөлшегі ретінде еврей халқының амандығын қамдап, Иерусалим мен Голан жоталарына Израиль мемлекетінің егемендігін тануы қажет.Тұрарбек Құсайынов, «Демос» қоғамдық ұйымының төрағасыФото: mignews.com