24.07.2020, 11:52
531
ҚР Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев алты ай ішінде елдегі қылмыс 37 пайызға төмендеді деп жариялаған болатын:
— «Құқық қорғау шараларын қолданудың көптеген бағыттары арқасында елдегі қылмыстық ахуалды едәуір жақсартуға мүмкіндік туды. Көшеде және қоғамдық орындарда жасалған қылмыстар саны шамамен 40% азайды. Отбасы және тұрмыстық саладағы құқық бұзушылықтардың саны 21% артты. Полиция тиісті профилактикалық шараларды қолданып жатыр».
Карантиндік шараларды қамтамасыз етумен қатар, ішкі істер органдары өздерінің негізгі функцияларын – азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қылмысқа қарсы күрес жұмыстарын жалғастыруда. Елімізде қылмыстар саны 37 пайызға азайды (114,6 мыңнан 71,8 мыңға дейін). Тонау және ұрлық саны екі есе азайды. Бұрын сотталған адамдар жасаған қылмыстардың 30 пайызы аз. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар саны 13 пайызға азайды.
Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің мәліметі бойынша, 2020 жылдың қаңтар-наурыз айларында республикада 54990 қылмыстық құқық бұзушылық тіркелген. 2019 жылдың бірінші тоқсанымен салыстырғанда олардың жалпы саны 17,2 мың бірлікке (23,9%) азайды. Соңғы 5 жылда жылдың алғашқы айларында жасалған қылмыстар саны екі есе азайды.
Әйелдер құрбан болған қылмыстар саны одан да азайды — 27,5-тен 20,2 мыңға дейін.
Ауыр қылмыстар артуда
Қылмыстардың азайғаны жақсы көрсеткіш болғанымен, олардың қатая түскендігі бар. 2019 жылдың бірінші тоқсанында ауыр және ерекше ауыр қылмыстардың үлесі барлық қылмыстар санының 9,3% құрады, бір жылдан кейінгі көрсеткіші 20,3% болып отыр. Олардың абсолютті саны 19,8% -ға артты, десе де олардың саны туралы нақты мәліметтер келтірілген жоқ.
Бір жылда 100 мың адамға шаққандағы кісі өлімі артты:
Жамбыл облысында – үш еседен астам (0,9-дан 2,8-ге дейін);
Шымкентте — екі еседен астам (0,5-тен 1,1-ге дейін);
Қостанай (1,1-ден 2,1-ге дейін) және Павлодар облыстарында (1,9-дан 3,6-ға дейін – Қазақстандағы ең жоғары деңгей) – 90% -дан астамға;
Ақмола облысында (1,6-дан 2,6-ға дейін) – 60% астам.
Сонымен қатар, кісі өлтіру көрсеткіші Нұр-Сұлтанда (0,6-дан 0,8-ге дейін), Алматыда (1,1-ден 1,5-ке дейін) және Түркістан облысында (0,4-тен 0,5-ке дейін – республика бойынша ең төменгі деңгей) көтерілді.
Қылмыстың басқа түрлерінің ішінде ұрлықтың едәуір азаюын атап өткен жөн: 2019 жылдың қаңтар-наурызындағы 39,4 мыңнан 2020 жылдың бірінші тоқсанындағы 23,7 мыңға дейін. Бірақ бұл республикада ең көп таралған мүлікке қарсы қылмыстар — жалпы санның 72,7%.
Адамға бағытталған қылмыстар саны 9,2% төмендеп, 3230 жағдайды құрады. Қазақстанда адам саудасының анықталған фактілерінің саны екі есе, зорлау — 36,6%, ұрлау — 34,8%, қорқыту — 19,5% азайды.
Оңтүстік аймақта қылмыс көрсеткіші аз
2019 жылдың қаңтар-наурызымен салыстырғанда, биылғы жылы Қазақстанның барлық аймақтарында қылмыс азайды. Әсіресе, Алматы (37,3%) және Нұр-Сұлтан (37,6%) қалаларында. Бұл қалалар бірінші болып карантинге ұшырады. Қылмыстың ең аз төмендеуі Солтүстік Қазақстан (-10%) және Атырау (-12%) облыстарында байқалды.
Дегенмен, Алматы ең тынымсыз қала болып қала береді. Бірінші тоқсанда әрбір 100 мың адамға 225 қылмыс тіркелген. Екінші орында Шымкент (146), үшінші орында Шығыс Қазақстан облысы (138). Ең аз қылмыс жасайтын аймақтардың тізіміне көбіне оңтүстік облыстар кіреді:
Түркістан облысы – 10 мың тұрғынға 46 қылмыс;
Жамбылская – 71;
Маңғыстау – 75;
Қызылордалық – 7 6.
Қылмыскерлердің басым көпшілігі жұмыссыздар
Қылмыстың азаюымен бірге қылмыскерлер саны да азайды. Бірінші тоқсанда құқық қорғау органдары қылмыс жасаған 21,2 мың адамды анықтады (-17,5%). Олардың көпшілігі жұмыссыздар (83,8%). Яғни, әрбір 20 қылмыскердің 17-сінде тұрақты заңды кіріс көзі жоқ. Бұдан басқа:
· орта есеппен Қазақстанда қылмыс жасаған әрбір сегізінші адам алкогольдік мастық күйде болған;
· әрбір тоғызыншы адам топ құрамында;
· әрбір алтыншы қылмысы 16 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар (тоқсан ішінде 89 адам анықталды);
· тұтастай алғанда, кәмелетке толмаған құқық бұзушылар саны 2019 жылдың бірінші тоқсанымен салыстырғанда 25 пайыздан астамға (510 дейін) азайды.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің бірінші орынбасары Марат Қожаев:
— «Бүгінгі күннің өзекті мәселесі – кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар жасау, әсіресе олардың жыныстық тұтастығына қатысты болып отыр. Биыл кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстардың 1,1% шамалы өсуі байқалды. Қазақстанда мұндай қылмыстарды тергеуде қиындықтар кездеседі және оларды дәлелдеу қиын болуы мүмкін, өйткені, әдетте, мұндай істерде куәгерлер жоқ, ал айыптау кәмелетке толмағандардың куәліктеріне негізделген. Осы қылмыстардың алдын-алу мақсатында жыныстық сипаттағы қылмыстарға бейім адамдарды анықтау және орналастыру жұмыстары жүргізілуде. Бүгінгі таңда ішкі істер органдарында «педофил» санаты бойынша 1350 адам, «зомбылық» санаты бойынша 2831 адам тіркелген. Түзеу мекемелерінде кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмауына қарсы қылмыстар үшін сотталған 1575 адам бар», — деді Қожаев.
Осындай баптар бойынша жазасын өтеген барлық адамдарға жыл сайынғы жаңарту мүмкіндігімен 6 айдан 3 жылға дейін әкімшілік қадағалау тағайындалады. Тұрақты тұрғылықты жерінен ішкі істер органдарының рұқсатынсыз кеткені үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылған.
Марат Қожаев Интернеттегі заңсыз ресурстарды, соның ішінде балалардың моральдық дамуы мен психикасына қол сұғатын ресурстарды анықтау бойынша шаралар қолданылып жатқанын айтты. Жасанды шоттар арқылы кәмелетке толмағандардың атынан заңсыз контент және балаларға қарсы қылмыс жасаудың алғышарттары анықталады.
Ішкі істер министрлігі сонымен бірге кәмелетке толмағандар жасаған кісі өлтірулерінің 62% -ға, ауыр дене жарақаттарының саны 17% -ға, тонау 41% -ға, ұрлық 8% -ға, бопсалау 31% -ға және бұзақылық 5% -ға азайғандығын мәлімдеді. Сонымен қатар, кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстардың жартысынан көбі мектеп оқушыларына тиесілі.
Құқық бұзушылықтың алдын алу үшін мектеп инспекторларын балаларға тағайындау жұмыстары жалғасуда. Олардың жалпы штат саны 2 мыңнан асады. Бүгінгі таңда мектеп полицейлері оқушылармен және олардың ата-аналарымен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, кәмелетке толмағандар арасындағы қақтығыстарды оқшаулау шараларын жүргізуде.
ҰҚСАС ЖАҢАЛЫҚТАР
