29.09.2020, 05:30
1891
БҰҰ алдағы онжылдықта ауылшаруашылық өнімдеріне деген әлемдік сұраныс 15 пайызға өсетінін болжаған еді. Бірақ ауыл шаруашылығындағы өндіріс көлемінің артуы арқасында бұл азық-түлік бағасының өсуіне еш әсер ете қоймайды.
Ауыл шаруашылығы дәстүрлі түрде біздің ел экономикасында маңызды орын алады. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін одан әрі дамытудың жақсы перспективалары бар – еліміз жан басына шаққандағы егістік алқаптары бойынша әлемде екінші орында, ал астық пен ұн экспорты бойынша әлемдегі ең ірі елдердің бірі. Еліміздің Еуразиялық экономикалық одаққа және Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болуы да үлкен мүмкіндіктер туғызады және сонымен бірге ішкі және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілеттілікке жоғары талаптар қояды.
Қазақстандықтардың көпшілігінің әл-ауқаты ауыл шаруашылығы өндірісінің даму деңгейімен тығыз байланысты. Ауыл шаруашылығы министрі Сапархан Омаров агроөнеркәсіптік кешеннің өткен жылғы және биылғы төрт айдағы қорытындылары туралы есеп беру кездесуінде хабарлағандай, былтыр ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 0,9 пайызға өсіп, 5,2 трлн теңгені құрады. Барлық бағыт бойынша өсім байқалады, ал елдің аграрлық секторы жаңа сапаға ие болып жатыр. Атап айтқанда, Қазақстан ет одағының лоббистік саясатымен арандатылған мал шаруашылығы ұзақ дағдарыстан шығып келеді. Одақ басшыларының малдың шетелге экспортталуымен жасаған теріс әрекеттерін жойғаннан кейін жануарлардың саны да өсе бастады.
Мемлекет ет одағының Қазақстандағы мал шаруашылығына келтірген шығынын өтеуге тырысуда. 2019 жылы 53 миллиард теңге 82 мың бас ірі қара малын жеткізуге және 12,3 миллиард теңге 374 мың бас ұсақ мал сатып алуға қаржыландырылды. Биыл 100 мың ірі қара және 300 мың бас ұсақ мал сатып алуды қаржыландыру жоспарланып отыр. Импортты алмастыру шеңберінде 46 мың тонна сүт және 30 мың тонна құс етін өндіруге арналған жобалар жоспарланған. Сондай-ақ 19,1 млрд теңгеге 16 жаңа инвестициялық жоба қаржыландырылды.
Әрине, агроөнеркәсіптік кешенді дамытудағы басты назар қазақстандық өңделген өнімдердің ішкі нарықтағы және экспорттағы үлесін ұлғайтуға аударылады. Бұл елбасының тапсырмасымен 2022 жылға қарай 2,5 есеге өсуі тиіс. Бұл сонымен қатар елдің азық-түлік қауіпсіздігін және Қазақстанның өзін-өзі қамтамасыз етуі мүмкіндіктерін арттыра түседі.
Қазақстан өзін-өзі қамтамасыз ете алмайтын өнім өндірісін арттыру үшін билік субсидиялау жүйесін қайта қарады. Атап айтқанда, құс жұмыртқасын шығаратын өндіріс орындарының қаражаты ет өндірісіне бағытталады. Оның үстіне шағын өндірушілерге де қолдау көрсетіледі. Егер бұрын қуаттылығы жылына 2000 тонна құс фабрикалары субсидия алуға өтініш бере алса, қазір шегі 500 тоннаға дейін азайтылды. Субсидияға балық өсіретін кәсіпорындар, жылыжайлар, көкөніс қоймалары мен бау-бақшалар құруды көздейтін инвестициялық жобалар да кіреді.
Ауыл шаруашылығы министрлігі 25 сүт фермасын құруды, 2000 гектар бақша салуды және үш ет өңдеу зауытын салуды жоспарлап отыр. Қазіргі уақытта проблемалық бес позиция бойынша қамтамасыз ету 2024 жылы 100 пайызға жетеді деп болжануда. Тек қант үшін 80 пайыз деңгейі қарастырылды.
Қазірдің өзінде көптеген шаралар жүзеге асырылуда. Өткен жылы қуаттылығы 450 мың тонна зауыт өнімін қайта өңдейтін жаңа қуаттар, оның ішінде жаңа бағыттар: бидайды крахмалға, глютенге, жемдік өнімдерге және биоэтанолға терең қайта өңдеуді қоса алғанда, іске қосылды. Сондай-ақ «ҚазАгро» холдингі жалпы сомасы 230,8 млрд теңгеге өсімдік шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу, жылыжайлар, көкөністер мен астық сақтау қоймалары, интенсивті бақтар құру сияқты салаларда өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу бойынша жаңа жобаларды қаржыландырды.
Жаңа кәсіпорындар да ашылып жатыр. Алматы облысында жаңадан қайта салынған қант зауыты 35 мың тоннаға дейін қант өндіреді. Жалпы, өндірістік қуаттылығы жылына 200 мың тонна қант шығаратын екі жаңа қант зауытының құрылысы басталды. Қолданыстағы үш қант зауытын жаңғырту жұмыстары ойластырылып жатыр. Бес құс фабрикасының құрылысы жалғасуда. Сондай-ақ Алматыдағы («OTAN Green Food» ЖШС), Атыраудағы («Meken Chicken» ЖШС) және Қостанай («Комсомольская птицефабрика» ЖШС) аймақтарындағы құс фабрикаларын қайта бағалау жұмыстары жүргізілуде. Нәтижесінде биылғы бес айда республикада құс етін өндіру өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 6,3 пайызға өсті. Сонымен қатар Қызылорда облысының Арал ауданында қуаты жылына 130 мың тонна болатын түйе сүтінің концентратын қайта өңдеу және өндіру зауытының құрылысы басталды. Алматы облысында тәулігіне 25-30 тонна сүт өндіру жоспарланған тағы бір «ақылды» сүт фермасы іске қосылуда.
Алматы облысында қарқынды жүйедегі алма бағының ауданы 2222 гектарға жетті, ал 2022 жылы олардың аумағын 2600 гектарға дейін ұлғайту жоспарланып отыр. Фермерлердің жоспары бойынша, егер биыл 18,9 мың тонна өнім жиналса, онда 2022 жылы 31 мың тоннадан аспақ.
Дұрыс тәсілдермен атқарылатын болса, ауылшаруашылық өнімдерінің экспорттық әлеуеті өте зор. Ауыл шаруашылығы министрлігінің бұрынғы басшылығының тиімсіз және компрадорлық саясатына қарамастан, соңғы 10 жыл ішінде ауылшаруашылық өнімдерінің экспорты екі есеге артып, 2019 жылдың соңына қарай 3,3 миллиард долларға жетті. Қазақстандық өнімдер әлемнің 72 еліне экспортталды, ал Қытайға экспорт – 50,5, Парсы шығанағы елдеріне – 3,2, Орталық Азия елдеріне – 7,4, ЕАЭО елдеріне 8,2 пайыз өскен.
Ауыл шаруашылығының дамуы, ауылшаруашылық машинасын жасау, импортты алмастыру, азық-түлік қауіпсіздігі және экспорт – бұлар өзара бір-бірімен байланысты процесс. Бір кластер болмаса, басқалары да дами алмайды. Сондықтан да ауыл шаруашылығы министрлігінің күш-жігері кешенді дамуға бағытталып отыр.
ҰҚСАС ЖАҢАЛЫҚТАР
