24.06.2021, 14:30
359
Баспана мәселелері — Қазақстанда ең көп талқыланатын мәселелердің бірі. Қазір елдегі үлкен ақпараттық бум «Баспана хит», «Шаңырақ», «Бақытты отбасы» сияқты бағдарламалардың айналасында шоғырланған.Тұрғын үй мәселесі осыдан 30 жыл бұрын, қазақстандықтар өздерінің жаңа тәуелсіз мемлекетін құрудың алғашқы адамдарын бастан кешкен кезде де өзекті болды.
Сондықтан, Қазақстан Республикасы Президентінің 1993 жылғы 6 қыркүйектегі «Жаңа тұрғын үй саясаты туралы» Жарлығы осы саладағы болашақ жетістіктер үшін уақытылы болды. Себебі мемлекеттік бағдарламаны іске асырудың жоғары маңыздылығын оның «мемлекеттік басымдылық» ретінде анықтауы дәлелдейді.
Жарлық әртүрлі мемлекеттік құрылымдардағы көптеген жаңа бастамалардың катализаторы болды. Құрылыс кешенін мемлекеттік реттеу мақсатында Қазақстан Республикасының Сәулет және құрылыс комитетінің орнына Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарды дамыту министрлігі құрылды деп жарияланды. Жаңа Министрлікке, өз кезегінде, коммерциялық құрылыс салушы функциясы бар мемлекеттік компанияларды құру, тұрғын үй салуды конкурстық негізде ұйымдастыру бойынша жаңа міндеттер жүктелді. Жылжымайтын мүлікті бағалауды арнайы мемлекеттік компания жүргізуі керек еді.
Сонымен бірге негізгі шарт: лицензия алу және құрылыс, тұрғын үй және даму министрлігі белгілеген ережелерді орындау шартында тек мемлекеттік компаниялар ғана емес, басқа меншік нысандарындағы кәсіпорындар да коммерциялық дамумен айналыса алады.
Министрлер Кабинеті жаңа функцияға ие болды — ол Мемлекеттік тұрғын үй құрылыс банкінің (қазіргі «Отбасы банкі»), оның филиалдарын құраушы атанды.
Сонымен қатар, бұл экономиканы түрлендіру үшін жыл сайын белгіленген пайыздық мөлшерлемені бөлуді, оның ішінде құрылыс индустриясын модернизациялауды, ұзақ мерзімді несиелік ресурстарды, сонымен қатар жаңа құрылыс жобаларын құруды көздеді. Жұмыспен қамту қоры қоғамдық жұмыстарды құруға, тұрғын үй салуға, оны жөндеуге, сондай-ақ инфрақұрылым нысандарын пайдалануға байланысты қосымша жұмыс орындарын құруға немесе қолдауға 15% бөлді.
Жаңа қаулы тұрғындардың материалдық жағдайын ескере отырып, тұрғын үй сатып алу-сату процедурасын ұйымдастырып қана қоймауы керек еді. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін қазақстандықтарға тұрғын үйді «өз қалауы бойынша жеке таңдау» негізінде сатып алу мүмкіндігі берілді.
Халықтың қалыптасуында әдеттегі қатынастарды өзгерту ауқымды ақпараттық-насихат жұмыстарын қажет етті. Тұрғын үй төлемдерін беру қажеттілігінен туындауы мүмкін қоғамдық наразылықты азайту үшін БАҚ жаңа тұрғын үй саясатының артықшылықтары мен жетістіктерін түсіндіріп отыратын. Сонымен қатар, консультациялық қызмет жүйесі тұрғындарға жаңа қаулының әртүрлі тармақтарын түсіндіруде, сондай-ақ тұрғындардың әртүрлі топтарының баспана сатып алуын жеңілдететін арнайы квоталар мен бағдарламаларды табуда көмек көрсетеді. Мысалы, 10 жыл және одан да көп кезекте тұрған отбасылар келесі жеңілдіктерге ие болды: мемлекет тұрғын үй құнының 20% мөлшерінде ақысыз субсидиялар берді, сонымен қатар 5 пайыздан аспайтын мөлшерлемемен несие берді. Осы бағдарламалармен бірге олар мемлекетке зиян тигізбеуі керек еді. Өзін-өзі сатып алу жаңа тұрғын үй саясатының міндетті мақсаты болды, сондықтан тұрғын үй бизнесінде бәсекелестік ортаны құру маңызды болды. Ол үшін Қазақстанның бүкіл құрылыс нарығы кеңейді. Тұрғын үй секторы жеке және заңды тұлғалардан, шетелдік инвесторлар мен несие берушілерден қаражат тарта бастады.
30 жыл бұрын қалыптасқан жағдай кеңестік жүйеден жаңа тәуелсіз Қазақстанның жағдайына өту үшін тұрғын үй саясаты мен құрылыс секторында құрылымдық өзгерістер қажет деп болжауға болады және бұл да қолға алынып жатыр. 1993 жылғы 6 қыркүйектегі жарлық өз уақытының көптеген мәселелерін шешуге құқықтық негіз жасады деуге болады.
ҰҚСАС ЖАҢАЛЫҚТАР
