135 жыл – Шәкәрімнің «Қалқаман – Мамыр» дастаны

Биыл бұл туындының жарыққа шыққанына 135 жыл толды.

Сахналық режиссер, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының иегері, Ресейдің халық әртісі Юрий Александров премьера туралы:

«Бұл мен үшін жаңа тәжірибе. Мен опералық спектакльдердің әртүрлі вариацияларын қойдым, бірақ мен ешқашан опера-балетке араласпадым. Маған үнемі бұл мүлдем үйлеспейтін өнер түрлері сияқты көрінетін. Интермедия түрінде операдағы балет нөмірі қалыпты жағдай, ал балет шығарма драматургиясына кіргенде… Бұл мәселені шешу мен үшін мүмкін еместей көрінді. Әйтсе де, жұмыс барысында олардың жаны нағыз Қалқаман мен Мамырдың қасында болатын нұсқасын ойлап таптым. Бұл тозақтық жаратылыстар балеттік жүктемені алып, шынайы әлемді рухани әлеммен байланыстырады. Бұл кез келген музыкалық қойылымның мақсаты – нақты әлем бейнеленетін ерекше әлемді құру. Егер бұл сәтті болса, онда әртістердің өмір сүруі қызықты және көрермендердің назарын аударатын жаңа сахналық кеңістік пайда болады.

Жұмыс барысында мен тамаша хореографты шақырдым, онымен бірге көп жұмыс істедік – Надежда Калинина. Ол мені жақсы түсінеді, біз екі өнердің қажетті үйлесімін таба алдық, олар тең дәрежеде. Опералық ән айтудың ерекшелігі пластикалық лақтыруды білдірмейді, өйткені барлық әрекет дыбысты жаңғыртумен байланысты. Ал бұл жағдайда вокалисттерде болатын тежеу ​​сәттері бізді шектемейді және бұл сезімді балеттік әңгіме түрінде тастай аламыз, өйткені Қалқаман мен Қалқаманның өзі біртұтас.

Мен жұртшылықтың реакциясын үлкен қызығушылықпен күтемін. Әзірге бұл коктейльдің дәмін сезбеймін. Мен ол жерге салатын барлық ингредиенттерді білемін, бірақ дәмі мен дәмін аудиторияда бақылаймын», — деді.

Оның ойынша, «Қалқаман – Мамыр» ескірмейтін әңгіме. Ромео мен Джульетта оқиғасы Веронада, Нью-Йоркте, Ресейде және Қазақстанда өтті. Сүйіспеншілік пен оған тыйым салатын адамдар әрқашан болды, нәтижесінде оқиға драмамен аяқталды. Қай кезде де қаһармандық пен сатқындық, махаббат пен сатқындық арасында текетірес орын алған… «Сондықтан біз сюжетті белгілі бір уақытқа байланыстыра бастаған жоқпыз. Әрине, біз бұл қазақ оқиғасы екенін ұстанамыз, өйткені бұл қазақта отбасылық неке қатынастарына болмайтын әдет бар және бұл драманың негізі. Бірақ бұл тарих әмбебап, ол моральдық принципке негізделген.

Халық көзін ашады, алданып, ашудан соқыр, қан талап етеді. Бұл пьесаның негізгі конфликті және негізгі идеясы. Әңгіменің соңында мейірімсіз тобыр өздерінің істеген істерінің сұмдығын түсінетін адамдарға айналады және ағарту мен тазару келеді, адам кейпіне қайта оралады. Денені өлтіруге болады, бірақ жанды өлтіруге болмайды. Сондықтан өлтірілген Қалқаман мен Мамыр бұл дүниені тастап кеткенде, олардың естелігі, рухы адамдармен бірге қалады, соған байланысты жарқын, жағымды аяқталады.

Мен ұлттық операны классикалық еуропалық опера сияқты қою керек деп есептеймін, оны жеңілдету мүмкін емес, өйткені ол да сондай терең. Ол классика ретінде сахналануы керек, мән-мағынаға, пластикаға, нюанстарға – осының барлығын заманауи көрермен бізден күтеді және зұлымдық пен қатыгездік адам емес екенін түсінуі керек. Бүгінгі таңда бұл өте өзекті тақырып деп есептеймін», — деді режиссер.