2019 жылы Қазақстанда террористік оқиғалар тіркелген жоқ

Биылғыжылы қаңтар-маусым аралығында үкімет Сириядан келген 595 қазақстандықтеррористік жауынгерлер мен олардың отбасыларын елге қайтарып, шетелде террористіккүдіктілерді іздеуді жалғастырып жатыр және барлығына реабилитациялық жәнереинтеграциялық қызмет түріндегі көмек көрсетті.  Үкімет «діни экстремизм мен терроризмге» қарсыбес жылдық бағдарламаны (2018-2022 жж.) жүзеге асыруды жалғастыруда; дегенмен,стратегияның діни практиканы одан әрі шектеуі кейбір сыртқы сарапшылар үшін үкіметтіңәрекеті нәтижесіз болуы мүмкін деген қорқынышын тудырды.

2019 жылы Қазақстанда террористік актіге қатысты оқиғалар тіркелген жоқ. Қазақстандалаңкестікпен күрестің толық заңнамалық базасы қалыптастырылған: заңнама, құқыққорғау және шекара қауіпсіздігі. Елдегі терроризмге қарсы жетекші агенттік –бірнеше мемлекеттік департаменттердің және жергілікті деңгейдегі күштердіңжұмысын үйлестіретін Ұлттық қауіпсіздік комитеті (ҰҚК). 2018 жылы үкімет «діниэкстремизм мен терроризмге» қарсы күрес жөніндегі 900 миллион долларлық ауқымдыбағдарламаны мақұлдады. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен прокурорларсаяси террористер мен рұқсат етілмеген діни топтардың меценаттарын қудалауғаосал етіп, «терроризм» немесе «экстремизмді» анықтауда кең мүмкіндіктерге иеболды.

Қазақстандық заң өз азаматтарының шетелдік соғыстарға қатысуына тыйымсалады. 2017 жылы президент үкіметке «терроризм мен экстремизмге байланыстыбірқатар ауыр қылмыстар» үшін сотталған болса, қазақстандықтардың азаматтығынанайыру туралы заңға қол қойды. Үкімет мұндай істерге байланысты азаматтығынанәлі ешкімді айырған жоқ. Үкімет Ирак пен Сириядан оралған азаматтарға екі жақтыкөзқараспен қарайды, кейбіреулеріне оңалту қызметтерін ұсынса, ал басқаларынтұтқынға алып жатады. Қаңтар-маусым айларында Қазақстанда «Жусан» операциясыөткізілді, нәтижесінде Сириядан 595 Қазақстан азаматтары оралды, оның ішінде 33ер адам шетелдік террористік соғыстарға қатысқан. Қараша айында үкімет Ирактааналары терроризм айыптары бойынша жазасын өтеп жатқан 14 қазақстандық баланыңқайтып келуіне ықпал етті. Сол айда ҰҚК Иракта қамауда отырған алты әйелденбасқа Сирияда 90-нан астам Қазақстан азаматтары қалды деп жариялаған болатын.

Құқық қорғау бөлімшелері террористік оқиғаларды анықтауға, ұстауға жәнеоларға әрекет етуге қабілетті екенін көрсетті. Үкіметтің КТ жоспарыведомствоаралық ынтымақтастықты, үйлестіруді және ақпарат алмасуды арттыруды көздейді.

Қаңтар айында ҰҚК Алматыда теракт ұйымдастырды деп айыпталған тәжік азаматтарынқамауға алды деп жариялады;

Қыркүйекте қастандық жасағаны үшін жеті адам 12 жылдан 18 жылға дейін басбостандығынан айыру жазасына кесілді.

Маусым айында Қылмыстық атқару комитеті 600-ге жуық адам терроризм мен«экстремизм» үшін жазасын өтеп жатқанын хабарлады.

Интернетте «экстремизмді» насихаттағаны үшін соттар қатаң үкім шығарыпжатыр.

Мәселен, тамыз айында Алматы соты үкімет теріс деп санайтын діни контенттіWhatsApp желісі арқылы таратқаны үшін терроризм және діни араздықты насихаттадыдеген айыппен сегіз адамды бес жылдан сегіз жылға дейін бас бостандығынанайырды.

Көптеген жағдайларда мұндай айыптаулардың сипатын тексеру қиын, ал кейбіржағдайларда олардың саяси оппозицияның қызметіне байланысты екендігі белгіліболады. Жергілікті зерттеушілердің пікірінше, терроризмге қарсы және«экстремизм» заңдары бойынша тағылған айыптардың 90 пайызға жуығызорлық-зомбылық немесе жоспарланған зорлық-зомбылық әрекеттеріне жатпайды.

Соңғы төрт жылда Қазақстанда экстремистік және террористік қылмыстардың саны үштен бірге азайды.

Еліміздің Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алукомитетінің төрағасы Қайрат Жақыпбаев:

— Соңғы жеті жыл ішінде біздің елімізде тоғыз лаңкестік шабуыл жасалды. Бұлмемлекет үшін айтарлықтай зардаптар әкелді. Біз бұл құбылыстарға қарсы тұруүшін кешенді шаралар, соның ішінде осы қауіп-қатерге қарсы халықаралықынтымақтастық аясында жұмыс жасадық деп санаймыз, — дейді.

Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап Қазақстан халықаралық терроризмгеқарсы күрестің белсенді қатысушысы атанды. Қазақстанның ШЫҰ, Ұжымдыққауіпсіздік келісімі ұйымы, АӨСШК, ЕҚЫҰ және БҰҰ аясындағы ынтымақтастығытиімді шаралар болып табылады.

Еркежан АРЫН