Әділ Сейфуллин: 1 маусым – жай ғана мейрам емес: Қазақстанда бала құқығын қорғау жүйесі жаңғырып жатыр

Соңғы жылдары Қазақстанда бала тәрбиесі мен дамуын қолдаудың жаңа моделі қалыптасып келеді. Бұл модель жай ғана пафосқа емес, нақты әрі жүйелі шешімдерге негізделген. «Реформа» деген атауға ие болған шаралар қазірдің өзінде нақты нәтижесін беріп отыр – жинақ жүйесі, тамақтану, қорғау шаралары – бәрі іске қосылды.

Ұлттық қордың табысы – балалардың болашағына

Екінші жыл қатарынан 18 жасқа толмаған барлық балаға Ұлттық қордың кірісінен қаражат аударылады. 2025 жылы бұл сома 130 АҚШ долларына жуық. Бұл қаражат бала атына ашылған жеке есепшотқа түсіп, кәмелет жасқа жеткен соң тек оқу не баспана алу мақсатында пайдалануға болады. Бұл – қаржылық сауат пен болашаққа сенімділікті қалыптастыруды көздеген нақты қадам.

«Келешек» – ерікті, бірақ қолдауы бар жүйе

Мұнымен қатар, «Келешек» деп аталатын ерікті жинақтау жүйесі іске қосылған. Бұл жүйеде мемлекет тек ұсыныс беріп қоймай, қаржылай қатысады: бастапқы капитал, жыл сайынғы сыйақы, банк немесе сақтандыру ұйымдарының табысы есебінен жинақтар құрылады. Мақсаты – колледжге, университетке, кәсіби техникумдарға жол ашу.

Мектептегі тамақ: енді тегін әрі пайдалы

Бүгінде 1,7 млн бала мектепте тегін ыстық тамақпен қамтылған. 2025 жылдың қыркүйегінен бастап жаңа стандарт енгізіледі: мәзірде аз қант пен тұз, көбірек көкөніс пен ақуыз болады. Бұл – денсаулыққа пайдалы тамақтану жүйесін ғылыми ұсынымдар мен халықаралық стандарттарға сай жүргізудің басы.

«Жайлы мектептер»: тек салу емес, тең мүмкіндік беру

Бүкіл ел бойынша жаңа үлгідегі 217 мектеп пайдалануға берілді. Бұл мектептерде кітапханалар, зертханалар, шеберханалар мен спортзалдар қарастырылған. Жобалардың шамамен жартысы ауылдық жерлерде орналасқан. Мұндағы басты қағида: баланың тұратын жеріне қарамастан, бәріне тең жағдай жасау.

Ерекше қажеттілік пен ерте көмек – назарда

Инклюзия және ерте жастан көмек көрсету бағыты бойынша 12 облыста жаңа орталықтар, скрининг және оңалту мекемелері ашылды. Бұдан бөлек, «1001 күн» жобасы іске қосылып, нәрестелердің есебі, ерте диагностика және аналарды қолдау қолға алынған.

Балалар қауіпсіздігі – басты назарда

Балаларға қарсы зорлық-зомбылық, буллинг және қылмыстар үшін жаза күшейтілді. Қазір бірыңғай қорғау жоспары, «Қазақстан балалары» бағдарламасы, 111 жедел желісі мен өңірлердегі мобильді көмек топтары жұмыс істейді.

Әлеуметтік қолдау

Көпбалалы отбасыларды қолдау, жәрдемақыны индекстеу, «әлеуметтік әмиян» және атаулы көмек – бүгінде тек қаржы аударымдары ғана емес, цифрлық форматта көрсетілетін, жеңіл әрі түсінікті жүйеге айналды. Бюрократия азайды, көмек – нақты әрі ыңғайлы болды.

Мәдениет пен тәрбие – сахна арқылы

Ел бойынша жыл сайын 13 мыңнан астам спектакль қойылады, оның жартысынан көбі балаларға арналған. Театрлар, тегін билеттер, балалар фестивальдері мен «Біртұтас тәрбие» жобасы – барлығы ұлттық құндылықтарды бала кезден дарытуға бағытталған.

Цифрлық болашақ: жасанды интеллект пен алгоритм

Қазақстан оқушылары жасанды интеллект бойынша халықаралық олимпиадаларға дайындалып жатыр. Астанада TUMO платформасы, мектептерде кодтау және алгоритмді үйрету басталды. Қазақстандық команда Бейжіңде өтетін AI олимпиадасына қатыспақ.

Бүгінгі таңда елімізде баланың қорғалуына, отбасының жалғыз қалмауына және әрбір баланың тең мүмкіндік алуына бағытталған біртұтас жүйе құрылуда – мейлі ол ауылда тұрсын, мүмкіндігі шектеулі болсын немесе ата-анасыз өсіп жатса да. Бұл – декларация емес, нақты жүзеге асып жатқан шаралар.