Алматылық мамандар тұрғындарға темекіге тәуелділікпен күресуге қалай көмектесуде?

Маңызды қадамдардың бірі ретінде қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салынды. Денсаулық сақтау министрлігі темекі өнімдерінің, соның ішінде жастар арасында танымал электронды темекі мен вейптердің зияны туралы ескертуді жалғастыруда.

Темекі шегудің зияны мен онымен күресу туралы Алматыдағы психикалық денсаулық орталығының директоры Сапар Рахменшеев:

-  Электрондық темекіге никотиннен басқа әртүрлі хош иістендіргіштер мен глицерин қосылады. Жоғары температурада олар бу мен адам ағзасына зиянды токсиндердің көп мөлшерін шығарады. Бұл әсіресе жүйке және жүрек-тамыр жүйесіне зиян келтіреді. Электрондық темекі және темекі шығаратын компаниялар кәдімгі темекі сияқты зиянды емес деп мәлімдейді. Іс жүзінде олай емес. Мен олардың химиялық хош иістендіргіштер мен қоспалардың болуына байланысты кәдімгі темекіден де зиянды екенін айтар едім, — дейді.

Никотин адам ағзасына нақты қалай әсер етеді?

Адам денесіне бір миллиграмм никотинді көктамыр ішіне енгізсе, ол өлімге әкелуі мүмкін. Логикалық сұрақ туындайды: неге адам темекі шегу кезінде өлмейді? Мәселе мынада, темекі шегу процесінде никотин өкпе арқылы енеді, зиянды заттардың жартысы жұтылып кетелі. Никотин ағзаға енгеннен кейін тамырлардың жұмысы баяулайды пайда болады, бұл жүрек-тамыр жүйесіне жүктемені арттырады — жүрек соғуы күшейеді, қысым көтеріледі. Адам бірінші рет темекі шеккенде басы айналады, жүрек айнуын сезінеді. Бұл жүйке жүйесінің улануының көрсеткіші болып табылады.

Темекі немесе вейп пайдаланатын балалардың никотинге тәуелділігі қанша уақытты алады? Тәуелділік олардың физикалық, психикалық және эмоционалдық күйіне қалай әсер етеді?

Мұның бәрі адам ағзасына байланысты. Егер балаларды дер кезінде тоқтатпаса, оларда нашақорлық ересектерге қарағанда тезірек дамиды, өйткені бұл өсіп келе жатқан ағза. 

Егер никотинге тәуелділіктің салдары туралы айтатын болсақ, қатерлі ісік диагнозы қойылған адамдардың 90%-ы темекі шегушілер болып шыққан. Сондай-ақ миокард инфарктісі, асқазан жарасы қаупі жоғары.

Дәрігер мамандардың айтуынша, темекі шегетін адамдардың денесі тезірек қартаяды, бедеулікті тудыруы мүмкін. Алматыдағы психикалық денсаулық орталығының директоры Сапар Рахменшеев:

— Бірде маған жас жұбайлар кеңес алу үшін келді. Үйленгендеріне үш жылдан астам уақыт өтті, бірақ балалары жоқ. Біз ер адамға темекіні тастауға кеңес бердік. Алты айдан кейін әйелі жүкті болды. Бұл тамырдағықан айналымын бұзып, ақаулық тудыруы мүмкін болғандықтан орын алады. 

Неге кейбір адамдарға жылдар бойы темекіні тастау қиын болады?

Темекі шегу — бұл тәуелділік. Арнайы ем жүргізуше орталық мамандарының айтуынша, теориялық тұрғыдан осы әдеттен арылғысы келетін науқастар темекіні тастағысы келегенімен, іс жүзінде бұл мақсатқа жету үшін ештеңе істемейді. Таңертең тұрып: бүгін мен темекі шегемін, бірақ дүйсенбіден бастап тастаймын деп ойлайтын науқастар бар. Бірақ мұндай уәделер әдетте нәтиже бермейді. Егер адам мұны шынымен қаласа, ол жаман әдетті бірден тастайды. Темекіге, сонымен қатар, блаама іздеудің қажеті жоқ. Мұның бәрі адамға, оның ерік-жігеріне, денсаулықты ретке келтіріп, ұзақ өмір сүруге деген жігеріне байланысты дейді сарапшылар.

Статистикалық мәліметтер

Соңғы деректерге сүйенсек, барлық темекі шегетіндердің 77%-ы — ерлер, 23%-ы — әйелдер. Жас санаттары бойынша бөлінуі біркелкі орта жастағы қазақтар топтарында (23%-дан 28%-ға дейін). Жасөспірімдер арасында темекі шегетіндердің ең аз үлесі 0,6% болса,18 бен 28 жас аралығындағы жастар 8,6% құрайды.

Статистика көрсеткендей, аймақтар бойынша айырмашылықтар бар. Он облыста – солтүстікте де, оңтүстікте де, шығыста да орташа көрсеткіш 20%-дан асып түсті. Алматы қаласында басқаларға қарағанда салыстырмалы түрде аз пайыздық көрсеткіште темекі шегеді (13,6%).Темекі шегетіндердің көпшілігі (83%) күн сайын темекі тартады. Көптеген ер адамдар — күніне 10-нан 24-ке дейін темекі (65%). Дәл осындай белсенді темекі шегушілер әйелдер арасында (63%) кем емес. Күніне бес темекіден аз темекі шегетіндер ерлер арасында 10%, әйелдерде 14,5% құрайды.

Темекі шегушілер темекінің зияны туралы не ойлайды?

Жүргізілген сауалнамаға қатысқан респонденттердің 85%-ы темекі шегудің ауыр ауруларды тудыратынымен келіседі, 7%-ы бұл мәлімдемені жалған деп есептесе, тағы 7%-ы бұл сұраққа жауап беруге қиналған.

Темекі шегушілер темекіге қарсы шаралармен келісе ме?

Шылым шегетіндердің көпшілігі толығымен темекі шегусіз жұмыс орны болуы керек деген тұжырыммен келіседі. Сауалнама нәтижелері бойынша темекі шегушілердің 52%-ы темекі өнімдеріне салынатын салықты көтеру шешімін қолдайды, ал респонденттердің 18,7%-ы бұл мәселе бойынша өз пікірін білдіруге қиналады.

Белсенді емес темекі шегушілер қаншама?

Халықтың шамамен 10,9% пассивті темекі шегеді. Олардың көпшілігі — жұмыста немесе қоғамдық орындарда темекі түтінін жұтуға мәжбүр болған адамдар.