Авазадағы БҰҰ конференциясы: Теңізге шығар жолы жоқ елдер бас қосты

 Маңызды жиынға отыздан астам дамушы елдің көшбасшылары, халықаралық ұйымдардың өкілдері және түрлі аймақтық серіктестер қатысты. Бұл – аталған топ елдердің инфрақұрылым, экономика және климат мәселелерін көтеруге арналған ауқымды халықаралық алаң.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев бұл жиынға арнайы қатысып, баяндама жасады. Мемлекет басшысы теңізге шыға алмайтын елдер экономикалық, логистикалық және климаттық қиындықтарға тап болып отырғанын атап өтті. Оның айтуынша, әлемде 32 теңізге тікелей шыға алмайтын дамушы мемлекет бар, олардың халқы жарты миллиардтан асады. Олардың көбі қаржыландыру, технология, жаһандық нарыққа шығу тұрғысында айтарлықтай қиындықтарға кезігіп отыр. Теңізге тікелей шығатын жолдың болмауы транзит пен сауда шығындарын арттырып, бәсекеге қабілеттілікті төмендетеді. Тоқаев теңізге жолы жоқ елдердің даусын жаһандық деңгейде естірту керектігін айтты. Ол бұл елдерді дамуға бейіл, сенімді серіктес ретінде қарау қажет екенін баса айтты.

Қазақстан бұған дейін де теңізге шығар жолы жоқ дамушы мемлекеттердің мәселесін көтеріп келген. 2003 жылы Алматыда дәл осы тақырыпта алғашқы БҰҰ конференциясын өткізген ел ретінде Қазақстан бұл бастаманың тарихи көшбасшыларының бірі саналады. Ол жолы қабылданған Алматы іс-қимыл бағдарламасы теңізге жолы жоқ мемлекеттердің проблемаларын алғаш рет халықаралық деңгейге шығарған маңызды құжат болды.

Авазадағы конференцияда жаңа онжылдыққа арналған Аваза іс-қимыл бағдарламасы қабылданды. Бұл құжат экономикалық даму, транзит инфрақұрылымы, аймақтық байланыс, климаттың өзгеруіне қарсы күрес және цифрлық трансформация бағыттарындағы нақты қадамдарды қамтиды.

Қазақстан тарапы бұл бағдарламаны толық қолдайтынын мәлімдеді. Сондай-ақ біздің ел жиналысқа қатысушыларды климаттың өзгеруі мәселесіне ерекше назар аударуға шақырды. Атап айтқанда, аймақтағы шөлейттену, мұздықтардың еруі мен су тапшылығы мәселесі өте өзекті болып отыр. Бұл жағдайлар теңізге шығу мүмкіндігі жоқ елдерге ауыр зардабын тигізіп отыр. Осыған байланысты Қазақстан басшысы 2026 жылдың сәуір айында Астанада БҰҰ-мен бірлесіп Өңірлік экологиялық саммит өткізуді ұсынды.

Сондай-ақ конференция барысында Орта Азияның көлік-логистика саласындағы мол мүмкіндігі сөз болды. Қазақстан арқылы Азия мен Еуропа арасында тасымалданатын құрлық жүктерінің 85 пайызы өтеді. Орта дәліз бен «Солтүстік – Оңтүстік» көлік желісі дамып, еліміз Еуразиядағы басты транзиттік хабқа айналып отыр.

Конференция барысында 2014 жылы Венада қабылданған іс-қимыл бағдарламасының нәтижелері жан-жақты талданып, келесі 2025–2035 жылдарға арналған жаңа «Жол картасы» талқыланды. Қатысушылар инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру, цифрландыру, аймақтық көшулі жүйелер мен заманауи транзит дәліздерін дамытуға баса мән берді.

Басқаша айтқанда, конференция теңізге шығу мүмкіндігі жоқ елдер үшін жаңа даму кезеңін белгілеп, үлкен инфрақұрылымдық, логистикалық және халықаралық қатынастарды нығайту жөніндегі стратегиялық бағыттарды бекітті. Авазада өткен конференция теңізге тікелей шыға алмайтын дамушы елдер үшін жаңа мүмкіндіктерге жол ашады деген сенім бар. Қазақстан бұл үдеріске белсенді қатысып, бастамашы мемлекет ретінде өз позициясын тағы да нақтылады.

Қуан Өмірхан