Бар дүние тынысын ішке тартып тұр: Израиль–Иран шиеленісі қайда апарады?

Қазірдің өзінде жүздеген адамның өмірін жалмаған бұл қақтығыс енді қандай бағыт алуы мүмкін? Саяси сарапшылар, халықаралық ақпарат агенттіктері мен геосаяси зерттеу орталықтары алдағы даму жолдарына қатысты үш негізгі сценарийді атап көрсетіп отыр.

Ашық соғыс ықтималдығы – 30%

Ең алаңдатарлық сценарий – қақтығыстың тоқтамай, толыққанды соғысқа ұласуы. Израиль Иранның ядролық және әскери инфрақұрылымына соққы жасауды жалғастырып, Иран жауап ретінде зымыранмен атқылауды күшейтеді. 

Салдары:

• Ормуз бұғазы жабылуы мүмкін – бұл әлемдік мұнай бағасын аспандатады.

• Аймақтағы бейбіт тұрғындардың ахуалы нашарлайды.

• АҚШ пен Ресей арасындағы қатынас қайта шиеленіседі.

• Жаһандық экономикаға қауіп төнеді.
  
  Foreign Policy: «Бұл тек аймақтық соғыс емес, бұл — геосаяси карта қайта сызылатын кезең.»

Шектеулі қақтығыс ықтималдығы – 50%

Бұл — аса ықтимал нұсқа. Израиль мен Иран бірнеше апта бойы бір-біріне жауап қатып, артынан саяси қысыммен тоқтайды. Түркия, Қытай немесе БҰҰ арағайын болып, уақытша келісімге қол жеткізеді.

Салдары:

• Тараптар уақытша басылады, бірақ түбегейлі шешім қабылданбайды.

• Ядролық қауіп сейілмейді, тек кейінге шегеріледі.

• Аймақтағы әскери дайындық одан әрі артады.
  
  
  The Guardian: «Бұл тыныштық емес – бұл дауыл алдындағы үзіліс қана болуы мүмкін.»

Дипломатиялық шешім: келіссөзге оралу

Үшінші сценарий ықтималдығы – 20%. Әрі ең ізгісі де осы. Иран халықаралық қысымға көндіге отырып, ядролық бағдарламасын тоқтату бойынша келіссөздерге қайта оралады. Израиль шабуылдарын тоқтатып, Батыс елдері санкцияны жұмсартуға келіседі.

Салдары:

• Қан төгіс тоқтайды, бірақ сенім дағдарысы ұзаққа созылады.

• Иран ішкі саяси тұрақсыздыққа тап болуы мүмкін.

• Трамптың "шартсыз берілу" талаптары орындалмай қалуы ықтимал.
  
  Al Jazeera: «Бұл ең ізгі жол – бірақ әлем мұндай  үндеулерге құлақ асып көрді ме?»

Израиль мен Иран арасындағы қақтығыс бүгінде тек Таяу Шығысты емес, бүкіл әлемді алаңдатып отыр. Дональд Трамптың “шартсыз берілу” ұраны дипломатиялық мүмкіндіктерге есік жауып, әскери қысымға жол ашты. Иран болса, өзінің әскери әлеуеті мен саяси еркіндігін қолдан келгенше қорғауға ниетті.

Саясат — бұл үнемі тепе-теңдік іздейтін алаң. Бірақ бүгінде теңгерім жоғалып, эмоция үстемдікке шығып тұр. Ал мұндай сәттерде бір ғана қате қадам — тарихтың бағытын мүлде басқа арнаға бұрып жібереді.

Әлем тынысын ішке тартып, не боларын бақылап отыр. Өйткені бұл — тек бір аймақтың мәселесі емес, бұл — барша адамзаттың тағдырына әсер ететін шешімдердің уақыты.