Басты бағдар – жасыл экономика

«Қазгидромет» РМК мәліметі бойынша, Өскеменде өткен жылы қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың жалпы саны 96 күн болған. Қалада тіпті өнеркәсіптік шығарындылардан ауаның ластануымен байланысты тамақ ауруы, жөтел, бас ауруы белгілері болып табылатын жергілікті «көмейдің химиялық күйігі» диагнозын медициналық қолданысқа енгізуі кездейсоқ емес.

 «Көмейдің химиялық күйігі»диагнозы

ШҚО экология департаментінің басшысы Данияр Әлиев:

– Атмосфералық ауада табиғи-климаттық жағдайларды және тән температуралық инверсияны ескере отырып, желдің жылдамдығы секундына 3 метрден аз тыныштық орнаған кезде атмосфераның беткі қабатында зиянды заттар жиналады, бұл соңында халықтың денсаулығына әсер етеді, – дейді.

 Департамент Шығыс Қазақстан облысының денсаулық сақтау басқармасына «тамақ күйігі» диагнозын енгізуге мүмкіндік беретін клиникалық хаттаманы құру бойынша шаралар қабылдау туралы сұраныс жіберді. Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғинияттың тапсырмасымен Семей қаласының медициналық университетінде атмосфералық ауаға химиялық заттардың шығарылуы нәтижесінде ауыз қуысы мен жоғарғы тыныс жолдарының жарақаттарын диагностикалау және емдеу хаттамасын әзірлеу бойынша жұмыс тобы құрылды.

Шығындылар легі                                                                            

Сонымен бірге, экологтардың кәсіпорындар арасында жүргізген тексеруі көрсеткендей, олардың көбісі шекті рұқсат етілген шығарындылардан асып түседі, олар кейде қолайсыз метеорологиялық жағдайлар кезінде де азаймайды. Облыстық экология департаментінің мәліметінше, өткен жылы қала бойынша жалпы шығарынды 164 369 тоннаны құраған. Оның ішінде:

• автокөліктерден шығарындылар – 90 031 тонна, жыл немесе 56,7%;
• кәсіпорындар үлесі – 34,3%;
• тұрмыстық пештер – 8,8%.

Бұл шығарындыларда ең үлкен үлес үш кәсіпорынға тиесілі: «Казцинк» ЖШС – 49%, УК ЖЭО – 27%, Согринская ЖЭО – 5%.

Өткен жылы мамандандырылған құрылымдар «Казцинк» ЖШС-де бірнеше рет аспаптық өлшеулер жүргізді, оның барысында NO және NO2 үшін рұқсат етілген шекті шығарындылардың айтарлықтай есеге асып кетуі анықталды. Анықталған заң бұзушылықтардың қорытындысы бойынша 10 млн теңгеден астам сомаға әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамалар жасалып, тиісті нұсқамалар берілді.

 Ластаушылар қатарында басқа да ірі кәсіпорындар бар. Осылайша, тексеру қорытындысы бойынша Өскемен титан-магний комбинатына табиғатты қорғау заңнамасын бұзғаны үшін жалпы сомасы 4 631 690 теңге айыппұл салынды. Ластанудан қаланың ауасы ғана емес, суы мен топырағы зардап шегуде. Мәселен, өткен қыста мұзға техникалық тұз пайдаланғаны үшін «Таза Өскемен» коммуналдық кәсіпорнына 172 500 теңге айыппұл салынды. Өскемен тұрғындарының көптеген шағымдарын ескере отырып, экологтар реагенттерді қолдану тәжірибесін жан-жақты зерттегеннен кейін келесі қыс маусымында техникалық тұзды пайдалануды шектеу немесе тыйым салу туралы түпкілікті шешім қабылдайды.

Жауапсыздық пен айуандық

«Өскемен май зауыты» ЖШС-де жоспардан тыс экологиялық аудит жүргізілді. Мұнда да кәріз желілерін күтіп ұстау және тазалау талаптарының бұзылуы анықталды. Заң бұзушылықтарды жою туралы ұйғарым шығарылып, кәсіпорынға 69 000 теңге айыппұл салынды. Басқа да ірі экологиялық заң бұзушылықтар да үлкен қоғамдық наразылық тудырды: Октябрьский және Жаңа Бұқтырма елдімекендерінің маңында атмосфераға зиянды заттардың шығарылуы; Өскемен-Құмыстау көпірінен 18 вагон рельстен шығып, салдарынан екі вагон кен және төрт вагон мыс өндірісінің қалдықтары Ертіс өзеніне құлады. Экологиялық төтенше жағдайлар тізімінде Катонқарағай ауданында күкірт қышқылы бар цистернаның аударылуы; Құлынжон өзенінде жер қойнауын айуандықпен пайдалану; Маралды ауылында алтын өндіру зауытының құрылысы; «Родничок» шаруа қожалығының шошқа фермасының қалдықтары және т.б. Барлық тәртіп бұзғандар жазаланады деп күтілуде.

Петициялар нәтижесін берді

Қазір AVAAZ.ORG қоғамдық петициялар сайтында Өскемендегі экологиялық апатты тану туралы петиция жарияланды.

 «Біз қоғам өкілдерінің міндетті түрде қатысуымен тәуелсіз сарапшылардың зерттеу нәтижелерін зерделеу үшін ғылыми-сараптамалық топ құруды ұсынамыз», – деді Данияр Әлиев.

 Өтініш Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне жолданды. Шығыс Қазақстан облысының экологиялық проблемаларын кешенді шешу мақсатында облыстың 2020-2024 жылдарға арналған жол картасы іске қосылды. Оған 35 іс-шара кіреді. Оның ішінде атмосфералық ауаның сапасын арттыру, қалдықтарды басқару, жерүсті және жерасты суларын қорғау, жер қойнауын пайдалану және қоршаған ортаның сапасын жақсарту бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу де кіреді. Карта қамтамасыз етеді:

• санитарлық қорғау аймақтарының шекараларында және көздерінде автоматты бақылау жүйесін енгізу сияқты шаралар;
• автомобиль көлігін басқарудың заманауи зертханаларын құру;
• бақылаудың автоматтандырылған желілерін нығайту.
• Жылу электр стансаларының екінші буындағы эмульгаторларды ауыстыра отырып, заманауи күл жинағыштарды енгізу, қаланың көлік сызбасын оңтайландыру, үйлерді біртіндеп жылытудың баламалы түрлеріне көшіру, абаттандыру және т.б.

 «Жасыл Қазақстан» Ұлттық жобасына сәйкес 2025 жылға қарай Өскемен ауасының кешенді ластану индексі 7 бірліктен 5 бірлікке дейін төмендеуі тиіс. Осылайша, барлық мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асырудың арқасында өңірдің өзекті экологиялық мәселелерін шешуге үміт артып отыр.