Бітімгершілік операциясына тек еріктілер қатысады

 БҰҰ бітімгершілік күштері елдерге қақтығыстардан бейбітшілік жағдайына тезірек ауысуға көмектесу үшін қауіпсіздікті, саяси қолдауды және бейбітшілікті нығайтуды қамтамасыз етеді.

Қазақстандағы «Бітімгершілік қызмет туралы» Заң 2015 жылы 15 маусымда қабылданды. 6 жылда тек бір рет қана өзгертілді — 2017 жылғы 11 шілдеде.

Ол Қазақстан Республикасы қабылдаған халықаралық міндеттемелерге сәйкес, ҚР ұлттық контингентінің бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау жөніндегі операцияларға (миссияларға) қатысуына байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді.

Заңда қолданылатын негізгі ұғым: ҚР бітімгершілік қызметі — бұл БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін, үшінші тараптардың араласуы арқылы және бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауға, Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелеріне сәйкес гуманитарлық көмек көрсетуге ықпал ететін мемлекеттер арасындағы немесе мемлекет ішіндегі қарулы қақтығыстарда әскери және азаматтық персоналды қолдана отырып, алдын-алуға, болдырмауға және тоқтатуға бағытталған құралдар мен әдістерді қамтитын шаралар кешені.

Бітімгершілік қызметтің мақсаттары халықаралық қауымдастыққа және шет мемлекеттерге мемлекеттер арасындағы немесе бір мемлекет ішіндегі қарулы қақтығыстардың алдын алу, оқшаулау және тоқтатуда көмек көрсету, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қабылдаған халықаралық міндеттемелерге сәйкес гуманитарлық көмек көрсету болып табылады. Ұлттық контингенттің бітімгершілік операцияға қатысуы туралы мәселені қарау үшін халықаралық ұйымның шешімі және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негіз болып табылады.

Бітімгершілік операциясына тек еріктілер қатысады. Бітімгершілік күштерін ынталандыру:

• үш еселенген жалақы;

• әскери қызметшілер оралғаннан кейін санаторий-курорттық емделуге мемлекет есебінен кемінде жеті күн, бірақ жиырма бір күннен аспайтын мерзімге жіберіледі;

• бейбітшілікті қорғау операцияларына қатысатын әскери қызметкерлер үшін бітімгершілік операциясының аймағында болу мерзімі ұрыс қимылдарына қатысумен тең;

• бітімгершілік іс-шараларға қатысқан әскери қызметшілерге жыл сайынғы еңбек демалысына қосылатын қосымша екі апта демалыс беріледі. Сондай-ақ, сарбаздың бітімгершілік операцияларына қатысу мерзімі оларға бір айға бір жарым айға жеңілдікпен беріледі;

• бітімгершілік операцияларға қатысқаны үшін орденмен марапатталған әскери қызметшілерге жұмыстан босату төлемі екі жалақыға көбейтіледі.

Айта кету керек, Қазақстаннан төленетін төлемдерден басқа, бітімгершілік операциялары операция кезінде және курорттық емдеу кезінде БҰҰ-дан өздерінің стандарттарына сәйкес төлемдер алады. Мысалы, Халықаралық коалициядан келген Ирактағы бітімгершілік операциясы кезіндегі төлемдер туралы әскерилер былай дейді:

«Кетер алдында әрқайсымызға 1800 доллардан берілді, біз оларды шартты «қалта шығындары» үшін өзімізбен бірге алып бардық. Дельта лагерінде американдықтар бізді тамақпен және жатақханамен толық қамтамасыз еткеніне қарамастан, күнделікті 60 доллар жәрдемақы берді. Бұл кезде Қорғаныс министрлігі бізге үш есе жалақы төлеп отырды. Нәтижесінде, әрқайсымыз Ирактың іссапарында орта есеппен 15 мың доллардан таптық. Қалай дегенмен де, казбаттықтардың отбасы толық қамтамасыз етілді, — деп түсіндірді.

Ал осыдан бес жыл бұрын  «Азаматтық персонал қатарындағы адам бітімгершілік операция кезеңінде, сондай-ақ бітімгершілік операцияға қатысу нәтижесінде мертігуі (жаралануы, жарақаттануы, контузия алуы), ауыруы салдарынан қаза тапқан (қайтыс болған), бітімгершілік операция кезеңінде мүгедектік белгіленген немесе мертіккен (жараланған, жарақаттанған, контузия алған) жағдайларда біржолғы өтемақы төлеу қағидаларын бекіту туралы» бөлек ереже қабылданған болатын. Себебі мұндай операцияларда ешқандай кепілдік болмайды, өйткені БҰҰ-ның бітімгершілік әрекеті ең қиын физикалық және саяси жағдайларда жүзеге асырылады.

Бітімгершілік күшімен соңғы жиырма жыл ішінде әртүрлі конфигурацияларда жүзеге асырылды. Қазіргі уақытта төрт құрлықта БҰҰ-ның 15 бітімгершілік операциясы орналастырылған.

Бүгінгі таңда көп өлшемді бітімгершілік операциялар тек бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау үшін ғана емес, сонымен қатар саяси процесті жеңілдету, бейбіт тұрғындарды қорғау, қарусыздануды, демобилизацияны және бұрынғы жауынгерлердің интеграциялануын ілгерілету, сондай-ақ сайлауды ұйымдастыруға көмектесу, адам құқықтарын қорғау және қолдау, заңдылықты қалпына келтіруге ықпал етуде де іске асырылады.