Біздің назарымыз энергия тиімділігі мен жаңартылатын энергия болып табылады

Климат, қоршаған орта және су ынтымақтастығы бойынша ЕО-Орталық Азияның жоғары деңгейдегі жетінші конференциясы 2023 жылдың ақпан айының соңында Римде өтеді. Астанада өткен ЕО-Орталық Азия саммитінен және ЕО-ның Сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі Жоғарғы өкілі Жозеп Боррелдің Самарқандта көтерген жаңа бастамаларынан кейін ЕО мен Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастықтың айтарлықтай кеңеюі күтілуде. ЕО Қазақстандағы Өкілдігінің Ынтымақтастық бөлімінің басшысы Йоханнес Баур:

— Бұл конференцияның екі негізгі мақсаты бар. Біріншісі – Еуропа мен әлемде өткен жылғы геосаяси оқиғалардан кейін ЕО мен Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Екіншісі – Орталық Азия елдерінің аймақтағы ынтымақтастығын одан әрі ынталандыру. Менің ойымша, климаттың өзгеруіне келетін болсақ, ЕО мен Орталық Азия ортақ қиындықтарға тап болады. Мемлекеттер Париж келісімінің қатысушылары болып табылады және климаттың өзгеруіне байланысты түрлі бастамаларды жүзеге асыруда. ЕО Орталық Азия елдерінің, соның ішінде Қазақстанның климаттың өзгеруіне бейімделу және парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі бастамаларын қолдайды. ЕО Орталық Азияда жүзеге асырылуы мүмкін жақсы мысалдармен бөлісе алады деп ойлаймын. Былтыр қарашада Самарқандта Жозеп Боррел Орталық Азиядағы су, энергетика және климаттың өзгеруі бойынша Еуропа командасының бастамасы басталғанын хабарлады. Іс жүзінде Еуропа Одағына мүше Франция, Италия және Германия сияқты елдер, сондай-ақ Еурокомиссия қазірдің өзінде Орталық Азияда су, энергетика және климаттың өзгеруіне қатысты бірқатар жобаларды жүзеге асыруда. Сондай-ақ ЕҚДБ және ЕИБ (Еуропалық инвестициялық банк) Орталық Азия елдерінде осы секторлардағы бірқатар инвестициялық жобаларды қаржыландырады. Біз ең жақсы нәтижеге қол жеткізу және Орталық Азия елдерінде тиісті жұмыстарды үйлестіруді қамтамасыз ету үшін осы жобалардың барлығын осы бастама аясында байланыстырғымыз келеді. Сонымен қатар, бұл бастамаға Еуропалық комиссия деңгейіндегі жаңа бағдарлама кіреді, оның қабылдануы биыл күтілуде, — дейді.

Бұл бастамаға ЕО-ның бастапқы жалпы жарнасы 50 миллион еуроны құрайды. Тағы 150 миллион еуро Еуроодаққа мүше елдердің жарналары түрінде келеді. Бұл сомалар алдағы жылдары пайда болатын жаңа жобалардың есебінен артады. Еуроодақ тарапынан бізде инвестициялық кепілдіктер үшін қосымша қаражат болады.

Қазақстан Париж келісімін жүзеге асыруға қатысады және өзіне нақты міндеттемелер алды. Мысалы, атмосфераға парниктік газдар шығарындыларының жан басына шаққандағы көлемін алсақ, Қазақстан бұл көрсеткіш бойынша әлемде 15-ші орында. Сондықтан парниктік газдар шығарындыларын азайту аймақ елдері үшін басымдық болып табылады. Мұны дұрыс заңнамалық базаны құру және мемлекеттік саясатты жоспарлау, климаттық инновацияларды қолдау және жасыл қаржыландыру стандарттарын жетілдіру арқылы жасауға болады. ЕО жақында жаңартылатын энергия көздері, энергия тиімділігі, қоршаған орта мен қалдықтарды басқару, ормандарды қорғау сияқты бірқатар жаңа бастамаларды іске қосты. Шынында да, осы салалардың барлығында шұғыл шаралар қажет.

ЕО-ға мүше елдер өздерінің энергетикалық балансын дербес анықтайды. ЕО жаңартылатын энергияны белсенді түрде ілгерілетуде, ол үшін бізде тиісті талаптар мен көрсеткіштер бар. Шын мәнінде, бұл саясатты тек Еуроодақта ғана емес, Орталық Азия елдерінде де жалғасын таппақі. Жаңартылатын энергияны қолдау және энергия тиімділігін арттыру – басты басымдықтарымыз болады.

Әрине, бұл ЕО-ға мүше кейбір елдердің Орталық Азия елдерімен ядролық энергетика мәселелерін талқылауға қызығушылық таныту мүмкіндігін жоққа шығармайды. Бұл сектор айтарлықтай инвестиция мен ресурстарды қажет етеді және бұл секторда ерекше қиындықтар бар. Мысалы, пайдаланылған ядролық отынды басқарудың өте күрделі мәселесін шешу қажет. Осыған байланысты біз жаңартылатын энергияны қолдауға баса назар аударғымыз келеді. ЕО жаңартылатын энергия үлесін арттыру бойынша тәжірибе алмаса алады. Қазақстан мен Өзбекстан үшін ЖЭО шығарындыларын азайту және жаңартылатын энергия үлесін кезең-кезеңімен арттыру маңызды. Қазақстан үшін дамыған ЖЭК желісінің болуы атмосфералық ауаның сапасын айтарлықтай жақсартады.

Оңтүстік Қазақстан, Өзбекстан және Түркіменстанда күн энергиясының әлеуеті зор. Қазақстанда жел энергетикасын дамыту бойынша әлемдегі ең үздік өңірлердің қатарына кіретін бірнеше өңір бар. ЕО тәжірибесі әртүрлі энергия көздері арасында жақсы теңгерім болуы қажет екенін көрсетеді. Еуропадан айырмашылығы, Орталық Азияда жаңартылатын энергия электр станцияларын салу үшін кең аумақтар бар. Мәселе мынада, Орталық Азиядағы бұл үлкен әлеует әлі толық пайдаланылмай жатыр.

ЕО-ға мүше мемлекеттердің үкіметтері мен ЕО институттары қолдау көрсетуге, соның ішінде техникалық көмек көрсетуге дайын. Еуропалық банктер мен компаниялар тарапынан аймақтағы жобаларға инвестиция салуға қызығушылық бар. Украинадағы оқиғалар мен Ресейге қарсы санкциялар Орталық Азияға жаңа назар аударуға түрткі болды.

Орталық Азияда жаңартылатын энергетиканы дамытуға кедергі келтіретін кедергілер туралы айтатын болсақ, Өзбекстан мен Қазақстанда қазба отындары салыстырмалы түрде арзан және үкімет тарапынан субсидияланатынын айта кеткен жөн. Негізгі міндет – жаңартылатын энергия көздеріне әлеуметтік қолайлы және әділ өтуді қамтамасыз ету, өйткені бұл процестің басында үлкен инвестициялар қажет болады. Өтпелі үдеріс тепе-тең болуы керек, өйткені Орталық Азия халқы қолжетімді электр қуатын күтеді. Негізінде, жаңартылатын энергия көздері мұны қамтамасыз ете алады, өйткені бүгінгі күні жаңартылатын энергия көздерінен электр энергиясын өндіру қазба отындарын жағуға қарағанда арзанырақ.