Ел болам десең, бесігіңді түзе!

5 басты тақырыпта елдің болашағына арналған мақсаттар мен үндеулерді қамтитын бұл жолдаулар Қазақстандағы биліктің негізін белгілеп, азаматтар мен мемлекеттің өзара әрекеттестігі тұрғысынан өзіндік тепе-теңдік-бақылау рөлін атқарады. Бұл белгіленген мақсат.

Қаңтар оқиғасынан кейін қабылданған маңызды шешімдер туралы бұл баяндамада толық беру мүмкін болмаса да, кейбір маңызды тұстарымен бөліскен пайдалы болады.

Біріншіден, жалпы мәтінге толықтай қарасақ, алдыменен Әділетті мемлекет/Біртұтас ұлт/Бейбіт қоғам деп аталады.

Негізгі баптар – жаңа экономикалық саясат, нақты секторды дамыту, мемлекеттік басқару жүйесін және құқық/тәртіп тепе-теңдігін жаңарту.

Экономиканы бәсекеге қабілетті және еркін тәртіпке келтіру, қағазбастылықты жою, кәсіпкерлік пен нақты секторды қолдау мақсатында бірқатар жаңа саясаттар үкіметке тапсырмалар ретінде беріліп отыр.

ПРЕЗИДЕНТТІК ПАРЛАМЕНТТІК ЖҮЙЕГЕ ӨТУ

Қазақстанда қазіргі басқару жүйесі парламентті президенттік жүйемен басқарылады. Жаңа мақсат бойынша президентті парламенттік жүйе. Бұған 2017 жылдан бері негізі салынып келеді.

Президент Тоқаев нақты түзетуді парламентке ұсынды. Әдетте 2024 жылы өтуі тиіс Президент сайлауы 2022 жылдың күзінде өтеді. Парламенттік және басқа да жергілікті сайлаулар 2023 жылдың бірінші жартысында өтеді.

Тоқаев басқару барлық жағынан азаматтардың толық сеніміне ие болуы керек деп ойлай отырып, өзінің қызметінің шамамен 2 жылын қысқартты. Мұны өз басшылығын жариялаудың бір түрі деуге болады.

Және ол парламентке өзгеріс енгізуді ұсынады. Президент 7 жылға және тек бір рет сайлануы керек. Өйткені, бұл тәсіл бойынша 7 жыл деген бір ғана мерзім кезең, әділдікке де, орындауға да қолайлы.

Оның сөзінде «Парламентаризм саяси жаңғырту үдерісінде ерекше орын алады» деген маңызды тұжырым да бар.

« Күшті Президент – ықпалды Парламент – жауапты Үкімет» формуласымен саясат шын мәнінде президенттік парламенттік жүйеге қарай дамып келеді. Қазақстан. (Бұл үдерісті және қазіргі жағдайды менің «Ұлы даланың өрлеуі» кітабымнан таба аласыз).

БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ СТРАТЕГИЯЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Мақаланың «Ел болашағына арналған стратегиялық инвестициялар» деген тақырыппен және «Білім беру» бөлімінде білім беру мәселесіне тоқталады. Мектепке дейінгі білім беру – елдің болашағын айқындайтын, ел болып, ұлт болу санасының ең маңызды негізі екені айқындалған.

Мұнда шоғырлану және жетістікке жету шынымен стратегиялық қауіпсіздік саласы ретінде қарастырылуы керек. Өйткені ұлттық-адамгершілік құндылықтар, бірлік сезімі, күнделікті өмірден бастап жол қозғалысына дейінгі сананың өлшемдері мұнда негізін қалайды.

Президент Тоқаев өз сөзінде екі мен алты жас аралығындағы балалардың жартысы ғана балабақшаға баратынын, мұндай кемшілікке жол берілмейтінін айтты.

Ол үшін «Жайлы мектеп» ұлттық жобасын қолға алатындарын, 2025 жылға қарай 800 мың бала заманауи мектепте білім алатынын, түпкі мақсат – ауыл мен қала мектептерінің арасындағы айырмашылықты жою екенін атап өтті.

Бұл тақырыпта денсаулық, әлеуметтік жағдай, әскери еңбекақы, халық меншігіндегі жерлер зерттеледі.

Елімізде 650 елді мекенде бірде-бір денсаулық сақтау нысаны жоқ екені айтылған. Жаңа мақсатты іске асыру арқылы 1 миллионнан астам азамат алғашқы медициналық-санитарлық көмекпен қамтамасыз етіледі.

АЗАМАТТЫҚ ЕМЕС, УАҚЫТША ТҰРУҒА РУҚСАТ

Тікелей шетелдік инвестицияларды қолдау үшін шетелдік бизнесмендер он жылдық виза алуға өтініш береді, бірақ олар 300 000 доллардан астам инвестиция салуы керек. Мұнда мерзімсіз азаматтық емес, уақытша тұруға ықтиярхат рұқсаты қажет! Расында, Түркияда осылай болуы керек еді.

Ауыл шаруашылығы жерлері халық меншігінде болады және пайдаланылмай жатқан жерлер анықталып, ауыл шаруашылығына қайта енгізіледі. Тағы бір нәрсе – қоғамда заңдылықтың берік орнығуының құрылымдық жолдары.

Осы тұрғыда Тоқаев сот төрешілерін тез арада қайта сайлап, жаңартып отыру керектігін баса айтып, «Судьялар сапалы, адал және сыбайлас жемқорлықтан ұзақ тұруы керек. Ең алдымен, барлық Судьялардың мәртебесін теңестіру қажет. Олар өздерінен жоғарыдағыларға тәуелді болмауы керек», — деді. Бұдан былай Сот төрағалары тағайындау бойынша емес, өз ережелері бойынша сайлау арқылы анықталады.

 Президент Тоқаев сайлау алдындағы бірнеше ай ішінде және сайланған жағдайда ықтимал жаңа кезеңде заң үстемдігіне, биліктің бөліну теңдігі, еңбек сіңірген еңбегіне, лайықтылық, табыс әділдігіне, сыбайлас жемқорлықпен күресуге, бәсекеге қабілетті және ашық мемлекеттік түсіністікке негізделген мемлекет құруға бағытталады деп айтуға болады 

Күршад ЗОРЛУ – «Хабертүрк» газетінің шолушысы, тілші