Жазылу
Ерлан Абдиев: “Өшпенділік тілі өршіп кетті – мемлекет инклюзия саясатын түбегейлі қайта қарауы керек”
Қазақстан қоғамында соңғы айларда ерекше алаңдатарлық құбылыс байқалды – мүгедектігі бар балалар мен азаматтарға қарсы өшпенділік тілі күшейіп, әлеуметтік желілерде қорлау, мазақ ету және кемсіту өршіп тұр. Осыған байланысты Парламент Мәжілісінің депутаты, «AMANAT» фракциясының мүшесі Ерлан Абдиев ҚР Премьер-Министрінің орынбасары – Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаеваға депутаттық сауал жолдады.
Қоғамдағы қатігездік: аутист балаларға қарсы ашық өшпенділік
Депутат өз сауалында соңғы айларда әлеуметтік желілерде тараған екі ауыр оқиғаны атап өтеді:
Біріншісі – блогердің аутизмі бар балаларды «өлтіру керек» деп ашық шақыруы. Бұл – тек моральдық азғындық емес, әлеуметтік араздықты қоздырудың нақты көрінісі.
Екіншісі – тағы бір блогердің аутизммен өмір сүретін балалар мен олардың ата-аналарын қорлап, «мұндай балалар жеңіл жүрісті әйелдерден туады» деген жиіркенішті сөзі.
Депутаттың айтуынша, «онсыз да күрделі дертпен күресіп жүрген ата-аналарға бұл – жығылғанға жұдырық» болып тиген.
Абдиев бұл әрекеттерге әкімшілік емес, қылмыстық жауапкершілік қолданылуы тиіс деп санайды:
«Әйтпесе кез келген адам аузына ие болмай, жазадан құтылып, қоғамға үлкен зиян келтіріп емін-еркін жүре бермек», – деді депутат.
Инклюзивті қоғам құру – саяси ұстаным және адамгершілік міндет
Мәжілісмен Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жолдауларындағы «инклюзия – ешкімді артта қалдырмау» қағидатын еске салып, Қазақстанның БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттарына сәйкес әлеуметтік модельге өтіп жатқанын атап өтті.
Қазақстан бүгін табиғи өтпелі кезеңде тұр: ескі көзқарастан бас тарту – қарсылық – түсінбеушілік – жаңа шындықты қабылдау. Бірақ осы кезеңде қоғамда өшпенділік тілі күшейсе, мемлекет міндетті түрде сананы жаңғыртатын ақпараттық және құқықтық саясатты күшейтуі керек.
66 млн теңге жеткіліксіз болды – жүйелі саясат қалыптаспады
Абдиев Мәдениет және ақпарат министрлігінің соңғы екі жылда инклюзияны насихаттауға бөлген 66 млн теңге республикалық деңгейде нәтиже бермегенін мәлімдеді.
Қаражат шағын жобаларға бытыраңқы таратылып, біртұтас мемлекеттік ақпараттық саясат қалыптаспаған.
2024 жылғы бюджеттік талқылауда депутат инклюзия бойынша үш жылға 600 млн теңге бөлу жөнінде ұсыныс енгізген. Бірақ бұл бастама қолдау таппаған.
«Бүгінгі ахуал осы бағыттың жеткіліксіз қаржыландырылуы стратегиялық қателік болғанын көрсетті», – деді Абдиев.
Абдиев Үкіметтен қандай шараларды талап етті?
Депутат Аида Балаева басқаратын ведомство арқылы Үкіметке үш негізгі ұсыныс жолдады:
1. Инклюзивті қоғам қалыптастыруға арналған ұлттық коммуникациялық саясат әзірлеу
Мүгедектігі бар азаматтар туралы ғылыми негізделген ақпарат беретін, өшпенділік тілінің алдын алатын біртұтас саясат қажет.
2026 жылға арналған арнайы ұлттық іс-шаралар жоспарын қабылдау ұсынылды.
2. Ақпараттық жұмыстарды күшейту және тұрақты мемлекеттік бағдарлама енгізу
Инклюзияны насихаттайтын жобаларды жыл сайынғы тұрақты қаржыландыруға шығару.
3. Мүгедектік бойынша кемсітуге қарсы құқықтық саясатты күшейту
Өшпенділік тілі, кемсіту және қорлау фактілеріне қарсы жүйелі мемлекеттік тетіктер енгізу.
«Қоғамның адамгершілік деңгейі ең әлсіздерге деген қарым-қатынаспен өлшенеді»
Депутат сауалын өте маңызды тұспен аяқтады:
«Қазіргі жағдай — бір реттік оқиғалар емес, мемлекеттік деңгейде жүйелі шешімді қажет ететін дағдарыстық белгі. Ең әлсіз топтарды қорғау – мемлекет саясатының іргетасы болуы керек».
Ерлан Абдиевтің депутаттық сауалы қоғамдағы өшпенділік тілі мәселесінің жай ғана интернеттегі хаос емес, ұлттық қауіпсіздік пен адамгершілік дағдарысына айналып бара жатқанын көрсетеді.
Инклюзивті қоғам – тек әлеуметтік саясат емес, мемлекет дамуының стратегиялық бағыты.
Аида Балаева басқаратын ведомство мен Үкімет алдағы уақытта бұл талаптарға қандай жауап беретіні – қоғам үшін үлкен сын болмақ.
