Ғалымдар алғаш рет Кушан патшалығы жазбасын оқи алды

Кушан жазуы Орта Азияда б.з.б 200 жылдан б.з. 700 жылға дейін қолданылған. Бүгінде осы кезеңге қатысты бірнеше ондаған қысқа мәтіндер белгілі. Олар Ауғанстан, Тәжікстан және Өзбекстанда табылған.

1960 жылдары француз археологтары Ауғанстандағы Дашти-Навурдан үш тілдегі мәтіндерді тапты. 2022 жылы Тәжікстанның солтүстік-батысындағы Алмаси шатқалында екі тілде: кушан және бұрыннан белгілі бактрия тілінде қысқаша жазу табылды.

Ғалымдар белгілі бір тілдердегі мәтіндердің мазмұнын талдап, кушан жазуымен салыстырды. Олар Вема Таху есімі мен «Шаханшах» титулының мағынасын аша алды. Кейінірек бактрия мәтінін пайдалана отырып, тіл мамандары таңбалардың келесі тізбегін танып, жеке таңбалардың дыбыстық мағыналарын анықтай алды. Әзірге олар 60 пайызға жуық әріптің мазмұнын ашып үлгерді, жұмыс жалғасып жатыр.

Зерттеу тобының пікірінше, кушан жазуы бактрия тіліне ұқсамайды. Ол мүлдем белгісіз орта иран тіліне жатады. Бұл тілде Солтүстік Бактрияның отырықшы тұрғындары немесе Ішкі Азияның көшпелі халықтарының өкілдері сөйлеген. Белгілі бір уақыт бойы ол Кушан империясының ресми тілдерінің бірі ретінде қызмет етті. Алдын ала атау ретінде зерттеушілер «Этео-тохария» терминін ұсынды.