Жазылу
Инклюзия – әділетті қоғамның айнасы
Қоғамның өркениеттілігі ең алдымен оның әлсіз топтарға деген қарым-қатынасымен өлшенеді. Ерекше қажеттіліктері бар адамдарға тең мүмкіндік жасау – жай әлеуметтік шара емес, адамгершілік мәдениеттің көрсеткіші. Қазақстанда соңғы жылдары инклюзия мәселесі мемлекеттік саясаттың басым бағытына айналды.
Бүгінде елде 700 мыңнан астам адам өмірін ерекше қажеттіліктермен өткізеді. Олардың ішінде білім алуға, еңбек етуге, қоғамдық ортаға бейімделуге ұмтылып жүргендері көп. Мемлекет пен қоғамның міндеті – сол ұмтылыстың алдындағы кедергілерді жою. Бұл тек пандус орнату немесе субсидия бөлу емес, ең алдымен, сана мен көзқарасты өзгерту.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен қабылданған әлеуметтік саясатта инклюзия нақты индикаторларға енгізілді. Мектептерде ерекше балаларға арналған сыныптар көбейіп, ЖОО-ларда бейімделген бағдарламалар іске қосылды. Қалаларда инватакси қызметі мен әлеуметтік кеңес беру орталықтары ашылуда.
Бірақ нағыз инклюзия тек инфрақұрылыммен өлшенбейді. Ол — қоғамның жүрегіндегі мейірім мен құрмет сезімінде. Егер біз мүмкіндігі шектеулі адамды аяушылықпен емес, тең құқықты тұлға ретінде қабылдай алсақ — сонда ғана инклюзивті қоғам орнайды.
Ерекше қажеттіліктері бар адамдарға қолжетімді орта қалыптастыру – инклюзивті қоғамның басты шарты. Қарапайым мысал: қоғамдық ғимаратқа кіре алмайтын адам, іс жүзінде, қоғам өмірінен шеттетілген адамға айналады. Сондықтан пандус, дыбыстық бағдаршам, Брайль қарпімен жазылған нұсқаулық – бұлар тек техникалық құрал емес, азаматтық теңдіктің кепілі.
Соңғы жылдары Қазақстанда әлеуметтік нысандардың 60 пайызға жуығы бейімделді. Алайда тек ғимараттар емес, цифрлық кеңістіктің де барлығына бірдей болуы маңызды. Мемлекеттік сайттар мен онлайн-қызметтер мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін ыңғайлы интерфейспен жасалуы тиіс.
Мемлекет бұл бағытта нақты шара қабылдауда. «Кедергісіз келешек» жобасы аясында өңірлерде инклюзия картасы жасалып, жергілікті әкімдіктер үшін мониторингтік көрсеткіш енгізілді. Бірақ басты рөлді қоғам өзі атқаруы керек: кәсіпкерлер ғимараттарын бейімдеуге, жұмыс берушілер ерекше қажеттіліктері бар мамандарды қабылдауға дайын болуы қажет.
Қолжетімді орта – бұл қайырымдылық емес, дамудың экономикалық факторы. Инклюзивті жұмыс орындары мен қолайлы инфрақұрылым жаңа тұтынушылар мен белсенді азаматтарды қалыптастырады. Қоғам әр адамға мүмкіндік берген сайын, өз әлеуетін де арттырады.
Инклюзия тек мемлекеттік бағдарлама немесе әлеуметтік саясат емес, ол – күнделікті қарым-қатынастың мәдениеті. Мүмкіндігі шектеулі адамдарға құрметпен қарау — қоғамның рухани деңгейін айқындайтын өлшем.
