Қазақстанның ғарыш саласы қарқындап дамып келеді

12 маусымда ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев «Көктерек» ғарыштық байланыс орталығына (ҒБО) барды. Ол жерде министр KazSat-2 және KazSat-3 жерсерін басқаратын бөліммен танысты. Бұдан бөлек Қазақстан ғарыш саласында «Бәйтерек» жобасы да кейінгі уақытта қарқындап дамып келеді. 

Қазақстанда телекоммуникация және телехабар таратуға арналған KazSat-1, KazSat-2 және KazSat-3 сияқты бірнеше жерсерік әзірленіп, ұшырылды. Табиғи ресурстарды қадағалау, ауыл шаруашылығы және қоршаған ортаны бақылау үшін пайдаланылатын KazEOSat-1 және KazEOSat-2 сияқты Жерді қашықтықтан зондтау спутниктері әзірленді. Соның арқасында жыл сайын елімізде мониторинг арқасында ғарыштан қоқыс алаңдары анықталады. Мысалы, 14 маусымда Астанада ғарыштық мониторинг есебінде 206 қоқыс алаңы анықталды.

Қазақстанның ғарыш саласындағы халықаралық байланыстары

Қазақстан ғарыштық технологиялар мен зерттеулер саласында Ресеймен, Еуропалық ғарыш агенттігімен (ЕҒА), АҚШ-пен және басқа да елдермен белсенді ынтымақтастықта. Әріптестік жобалар бірлескен ұшырулар, тәжірибе алмасу және мамандарды оқытуды қамтиды. Қазақстанда ғарыш саласын дамыту ұлттық қауіпсіздікті, экономикалық дамуды және ғарыш саласындағы халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған. 2019 жылы Қазақстанға өз спутниктерін дербес басқаруға және алынған мәліметтерді талдауға мүмкіндік беретін спутниктік басқару орталығы пайдалануға берілді. 2020 жылы Қазақстан мен БАӘ ғарыш саласындағы ынтымақтастық, соның ішінде бірлескен жобалар мен тәжірибе алмасу туралы келісімге қол қойды. 2021 жылы Қазақстанда ғарыш саласын 2030 жылға дейін дамытуға бағытталған жаңа ғарыш бағдарламасы қабылданды. Бағдарламада жаңа жерсеріктерді ұшыру, инфрақұрылымды дамыту және халықаралық ынтымақтастықты нығайту жоспарлары бар. Бұл қадамдар Қазақстанның ғарыш саласындағы позициясын нығайтуға, халықаралық аренада елеулі ойыншыға айналуға және ұлттық мәселелерді шешу үшін ғарыштық технологияларды пайдалануға ұмтылысын көрсетеді.

Соңғы жылдары Қазақстанның ғарыш саласы технологиялық жетілдіруге, халықаралық ынтымақтастыққа және инфрақұрылымды кеңейтуге баса назар аудара отырып, өз дамуын жалғастырды.

Мұнда негізгі жетістіктер мыналар:

 Жерсеріктерді ұшыру:

- KazSat-3: 2014 жылы ұшырылған бұл телекоммуникациялық жерсерігі жұмысын жалғастырып, облыста телекоммуникациялық қызметтерді көрсетуде.

- KazEOSat-1 және KazEOSat-2: 2014 жылы ұшырылған Жерді қашықтықтан зондтау спутниктері табиғи ресурстарды, ауыл шаруашылығын және экологияны бақылау үшін белсенді түрде пайдаланылады.

Бәйтерек жобасы

2024 жылы 30 мамырда «Байқоңыр» ғарыш айлағында Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев пен «Роскосмос» мемлекеттік корпорациясының Бас директоры Юрий Борисов кездесу өткізді. Кездесу барысында екі ел бірлесіп қолға алған «Бәйтерек» жобасының алдағы уақытта жүзеге асыру жоспары талқыланды.

«Бәйтерек» жобасы – «Байқоңыр» ғарыш айлағы негізінде жаңа ғарыштық зымыран кешенін құру жөніндегі ресейлік-қазақстандық бірлескен жоба. Ол Ресей мен Қазақстан арасындағы ғарыш ынтымақтастығындағы негізгі бастама болып табылады және экологиялық таза ұшу технологияларын дамытуға бағытталған.

Жобаның негізгі аспектілеріне мыналар жатады:

- «Союз-5» зымыран тасығышын қоса алғанда, перспективалық тасымалдаушыларды ұшырудың жаңа зымыран жүйесін әзірлеу және құру.

- «Протон» сияқты ескі, қоршаған ортаға зиянын тигізетін зымырандарды заманауи және экологиялық таза зымыран тасығыштармен ауыстыру.

– «Союз-5» улы гептилді қолданатын «Протонмен» салыстырғанда қоршаған ортаға зиянды әсерді айтарлықтай төмендететін улы емес отын компоненттерін қолдану.

- «Байқоңыр» ғарыш айлағының қолданыстағы инфрақұрылымын жаңа талаптарға сай жаңғырту.

- ұшыру кешендерін, монтаждау және сынақ ғимараттарын және басқа да қажетті объектілерді салу және бейімдеу.

Жоба алғашында 2000-шы жылдардың ортасында басталғанымен, бірнеше рет өзгерістерге ұшырады. Жаңа «Союз-5» зымыран тасығышының алғашқы ұшырылымы әзірлеу мен сынақтан өткізудің барлық кезеңдері сәтті өткен жағдайда таяу жылдары жүзеге асырылады деп жоспарлануда. Мұның арқасында Қазақстан озық технологияларға қол жеткізіп, халықаралық ғарыштық бағдарламаларға қатысу мүмкіндігіне ие болды. Жоба Қазақстанның экономикалық дамуы, жаңа жұмыс орындарын құру және жоғары технологиялық салаларға инвестиция тарту үшін маңызды.

«Бәйтерек» жобасы Қазақстанның ғарыш саласын дамытудағы және оның халықаралық ғарыш қауымдастығына интеграциялануындағы маңызды кезең болып табылады.