Мәңгілік ел ұстанымының ұстыны - біртұтас Алаш идеясы

Ал рухани бірліктің ұйытқысы – төртіншіжәне киелі идея – тіл, дін, діл тәуелсіздігі. Осы үштік тоғыстың тұтастығы үшін«Мәңгілік ел» ұстынында «түрк елін сыйлауды талап етті», сол үшін түрк жұртының«басын идiрiп, тiзесiн бүктiрмедi...» Өйткені «Тәңiр жарылқады». Елдіктің –елдік кепілі – рухани азаттық. Бұл кесірге ұшыратқандар «түрк бектері атынжоғалтып,  табғаш бекеттерінің атын, табғаш атын тұтынғандар», солардың сатымсақтығының,Абай айтқандай, «Қолына алып, Пәле салып, Аңдығаны өз елi» болған «төрден үргенитке ұқсағандардың» салдарынан тағы да «түркі халқы елдігін жойды», «бек ұлдарықұл болды, пәк қыздары күң болды». Рухани азаттыққа қарсы тұру – өз бақытына,өз елiне, өзiңнің рухыңа қол салу. Бұл үш тоғыс – «Мәңгiлiк ел» нысанасының еңбасты киелі қасиеті. Сондықтан да оған ешкімнің сұғын қадауға, сұғынакилігуіне, сұқ саусағын сұғуға қақысы жоқ. Біртұтас Алаш идеясында да тәуелсізмемлекет құрушы ұлттың тіл, дін, діл үстемдігі анық салтанат құруы тиіс.Х.Досмұхамедов айтқан «ұлттық мәдениет үстемдігі» дегеніміздің мағынасы да осымәңгі тасқа қашалған «түркі елін (Алаш жұртын) сыйлауды талап ету», сол үшінтүркі жұртының «басын идiрмеу, тiзесiн бүктiрмеу...» (рухани тәуелді етпеу),«Тәңiрі жарылқау» (дінін сақтау) деген ұстаным. Осы үстемдік «Мәңгілік ел»ұстанымында сақтала ма, жоқ па? Біз тіл мәселесін әу баста «түркі елін (Алашжұртын, қазақ тілін) сыйлауды талап етудің» құралына айналдырмай,саясаттандырып алдық. Бүгінгі ұлтшыл деп жүрген адамдарымыз ол кезде өзініңұзақты ойлай алмайтынын байқатты. Яғни «белсенді коммунистен» белсенді ұлтшылшықпады. Мен бір-ақ нәрсе айтайын. 1992 жылы бірінші Конституция қабылданғанкезде қазақ тіліне бүгіннен бастап кірісу керек деді. Кірісіп кетуге болатынеді. Үлкен қайшылықтар да туындауы мүмкін еді. Бірақ қиналып барып жеңетінедік. Сол кезде Олжас Сүлейменов айтты: «Жоқ, бұл нәрсені ойланайық. 1949 жылықабылданған халықаралық келісім бар. «Отарлаудан босанған елдерге өз тілінигеру үшін 10 жыл мүмкіндік берілсін» деген. 1949 жылы Израильға 10 жылберілді. Иврит деген тіл – өлі тіл болатын. Олар бір жылдың ішінде мемлекеттіктілде сөйлеп шыға келді. Біз де он жыл уақыт берейік. Он жылдан кейін қазақтіліне бәленбай күні, бәленбай сағатта көшеміз. Ол күні бүгінгі бірінші сыныпқабарған бала оныншы сыныпты бітіреді. Ертең ол қазақ тілінсіз күн көреалмайтынын біледі. Бүгінгі отыз жастағы адам қырыққа келеді, мемлекет ісінеараласады. Елу жастағы адам зейнетке шығады. Оған мемлекеттік тілдің оншакерегі жоқ. Біз осылай шешейік», – деген еді. Ойпырмай, «Олжас дегенің орысшыл,сатып кетті» деп «қағаз жолбарыстың» бәрі жамырады. Мен Олжас ағаға барып: «Мұныңызне?» – деп сұрап едім. «Бұл нәрсе осы бетімен кетсе, енді жиырма жылдан кейінде Қазақстанда қазақ тілі жалпыға ортақ мемлекеттік тіл болмайды. Өйткені ондатіл саясатқа айналып кетеді. Ал саясатта ешқандай нақты шешім болмайды. Бүгінгіайтып жатқандар айта берсін, негізі, солай болғаны тиімді. Мен дүниежүзінаралап жүрмін, білемін ғой. Әлемдік саясатты пайдалануымыз керек», – деді.Құрып кеткенде, соған ие бола алмай қалдық. Саясат өзінің түпкі шешімінесендіру керек. Онсыз саясат «қу тілмен қулық сауғанның» (Абай) кәсібі ғанаболып қалады. Ал біз, міне, ширек ғасыр болды, тіл саясатын жылдан-жылғасуалған сиырдың желіні сияқты «қу сөзбен сауып келеміз». Осыдан кейін саясатқақандай сенім болмақ? Ал ертеңгі күні не күтіп тұр, бір Аллаға ғана аян. Қырымоқиғасынан кейін бойымыз түршігіп қалды. Мемлекетаралық ұлттық саясат тұрақты,өтімді, пайымды болса керек еді. Ал империялық өктем де озбыр пиғыл арандатуменаранын аралап отыр. Ал енді біздегі казактар Қазақстанда «өз армиямыздықұрамыз», орыстар «орыстардың партиясын құрамыз» деп шапқылап жүр. Осы реттеқазақ ойының қормалы Айталы оқымыстының мына пікірін назарға іліктіре кетейін:«Мәселе Австралия одағы туралы болып отыр. Австралия мен Қазақстанның тарихыәртүрлі болғанымен, оларды көпұлттылығы жақындатады. Австралияның негізгі халқыЕуропадан, Америкадан қоныс аударған ағылшынтілділер, оларды австралиялықтардеп толық айтуға болады, өздеріне тән құндылықтары, өмір салты, мінез-құлқы,мәдениеті қалыптасқан. Бертін келе, ХХ ғасырдың 70-жылдары демографиялықдағдарыс және экономиканың дамуы шетелдің жұмыс күшін пайдалануды талап етті.Австралияға ағылып арабтар, вьетнамдықтар, қытайлықтар, басқалар қоныс аударабастады. Оларға қойылатын басты талап – Конституцияны мойындау, ағылшын тіліндесөйлеу. Қоныс аударушылардың мәселелеріне байланысты мемлекет қыруар қаржыбөлді: ұлттық тілдерде кітапхана, мектеп, БАҚ жұмыс істеді. Бүгін Австралиядарадио 68 тілде, теледидар 60 тілде хабар таратады. Бұл аздық етіп,диаспораларға парламентте, үкіметте, оқу орындарында квота бөлінді, диаспоракәсіпкерлеріне салықтардан жеңілдік берілді. Австралияға қоныс аударушылардыңсаны одан сайын көбейді. Енді бюджет оларға деген шығынды ассамблеясын өзінің мәдениорталық деңгейіндегі орнына қоймай, қазақ қоғамында тыныштық болмайды. Халықассамблеясы жалған ғылым, жалған идеология, жалған насихатты дамытып отыр.Қазіргі кезде қоғамдық пікірді мысымен емес, пысымен басып, наразылық пенкірбің қабақ етіп, алаңдаушылық тудырып отырған осы ассамблея «толеранттық»дегенді бетіне бүркеу емес, шіркеу етіп, әртүрлі деңгейдегі саяси науқандардыбелсене ұйымдастырып, мемлекет құрушы ұлттың төзімін (толерантность) егепкеледі. «Ел бірлігі» доктринасындағы қазақты этностың қатарында болса да, атапөтпей, «қазақстандық ұлт жасаймыз» дегені не масқара? Америкалық үлгідегі ұлтжасау үшін байырғы үндістердің кебін құштырып, бүгінде Қазақстан халқының 77пайызын құрап отырған қазақты қырып тастау керек пе?! Осыдан біраз бұрын АманкелдіАйталы ағамыз айтқандай, халық ассамблеясы 5-6 жылда емес, парламентке дербесдепутат сайлау арқылы билік басына бүгін шығып алды. Неге мемлекет олардыбасқару аппаратымен бірге бюджеттен қаржыландырып отыр? Неге ол қоғамдықбірлестік бола тұра, мемлекеттік идеологияға араласып Қазақстанның болашағынанықтайды? Неге ұлттық мүддені қозғайтын доктриналар немесе әлдебір үлкен саясинауқан «Нұр Отаннан» бұрын, әуелі халық конгресінде талқыланады? Сонда мемлекетқұрушы ұлт өкілдерінің дауыс беру құқын қамтамасыз ететін баламалы саяси ұйымқайда, партия құру керек пе? Мұның басты себебі не және қайдан басталды дейсізбе? Ашық айтайын, ол ұлттық-азаттық бағытты ұстанған алғашқы мәжілісдепутаттарын таратып, соның орнына келген «Ли көкем»: «Сенің жауың – өз ұлтың,сенің досың – біз» деген ұранды ұстанған және оны санаға сіңірген, сөйтіп,бүгінгі күнде билік жүргізіп отырған халық ассамблеясының құрылуынан басталды.«Халық ассамблеясы өмір сүріп отырғанда қазақ ұлты толық рухани бостандыққажетпейді» деп, осыдан бес жыл бұрынғы халықтық доктрина мен дін туралы заңныңалғашқы жобасы дайындалған тұста айтқан едім. Сонда менің бір сенатор және екідепутат досым маған «Тұрсын Асанқайғы» деп атақ тағып еді. Міне, барлық күдікпен кәдік осыдан туып отыр. Олар өзіменөзі тегін кетпейді, солардың шылауынаерген, Шәмшіге емес, «Битлзге» Көктөбеден ескерткіш қойған, Алматыны –Алма-Атаға өзгертуге өзеуреген, Қазақстанда мұсылман дінін насихаттамау туралыбаспасөз құралдарына нұсқау берген «рухы шоқынғандар», «төрден үрген ит» құсап«федеральдатып», «конгрестетіп» шыға келмей ме?! «Келгенде Жиенқұлға шықпайдыүнім», – деп Сара ақын айтқандай, бұған келгенде менің де үнім шықпай қалады.Осындай ырықсыз ықпалдың кесірінен қазір біздің діліміз: қала мен далақазақтары, дәулеттілер мен дәулетсіздер және шала қазақтар боп үшке бөлініп кетті. Дәстүрсіз ұрпақ қалыптасты.Сағыз шайнап отырып емтихан тапсырады. Ал бұрышбұрышта емес, тура дәлізде: екібұтын ашып жіберіп, жақтауға шалқаятын қыздар  мен оның екі бұтының арасына аяғын тығыпжіберіп, күйлеп жатқан ұлдардың бесалтауын өзім ажыратқаным үшін, бұл әңгіменіңақыры әке-шешесінің араласуымен аяқталған еді. Сонда шешесі қызының көзінше:«Ну, что же...» – дегені бар. Ақырында мұны әкесі түсініп, қызына да, әйелінеде тыйым салып, тындым етті. Иә, ұсақ мәселе. Бірақ көргенсіз мәселе. Қазіргіұрпақтың санасын жаулап бара жатқан рухани індеттің, «Күлтегін» жазуындағы:«Тәтті сөз, асыл қазынасын беріп, жырақтағы халықты (өзіне) сонша жақындатты.Жақын қонып, сосын (олардан) әдепсіз қылықтарды үйрендің...» – дегенсалындылықтың нақ өзі. Ол – ар-ұятқа, дәстүрге қарсы «індет» емес, «қазақ»деген сөзге жиіркенте қарататын мерез. Мемлекеттік тіл мемлекеттік мекемелердіңқолданымынан шеттетіліп отыр. мектептерініңоқушылары орыс тілінде қабырға газетін шығарады. Орыс тілін үйрену  үшін немеремізді қазақ балабақшасына беретін болдық. Демек, қазақмектептерінде, бастауыш қазақ сыныптарында ұлттың мәйегі ұйымаған. Кезінде,осыдан жиырма бес жыл бұрын Ә.Әлімжанов: «Ей, Тұрсын! Сен қазақты рушылдығықұртады дейсің. Ал мен осы «орыстілді қазақ, қазақтілді қазақ» боп бөліне медеп қорқамын. Қала даланы жұтып қояды. Сонда ұлтсыздықтың көкесі басталады», –деп еді. Дегдарымай, сол күдігің күдік күйінше қалмай, шындыққа айналып баражатыр ма, мен соның куәсі болып отырған жоқпын ба? Мәдени тексіздікке ұшырапкеткөрінетін, қарауға көз ұялатын әдепсіздікке неге заң арқылы тыйымсалмаймыз?!.. Осындай жөнсіз жосық көрсетуімен мемлекет өз ұлтынан ажырайбастады. Халық пен мемлекет екеуінің ойы да, жолы да екі басқа. Енді ол екіжолдың басы қайта біріге ме, жоқ па? Әй, қайдам. «Кітап шығарудың қажеті қанша?Оны кім оқиды? Электрондық нұсқа бар» дейтін ақпарат министрі мен ректорларпайда болып, кітаптың өзінен жерінген «ағартушылар» оқу-ағарту саласына вирусбоп кіріп кеткен заманда үміттенудің өзі күпірлік сияқты. Егер қоғамның дамуыосы бетімен кете берсе, күні ертең біз алыс-жақынымызға арналған құранды даорыс тілінде оқыттыратын шығармыз. Онда сол тілмен, ділмен, дінмен бірге«Мәңгілік ел» ұстанымы да әдіра қалады. кепілдігімен мырзақамақта Мәскеудеқалған күнін өткізіп жатыр. Бізден пәлесі аулақ болғай. Біртұтас Алаш идеясыныңбесінші, тұжырым түйіні де осы – ұлттық дәстүрге  негізделген заң арқылы тәуелсіз ғылымғасүйенген ұлттық демократиялық мемлекет құру. Осыарада «Мәңгілік ел» ұстанымы: заңды ұлттық салт, дәстүрге негіздей отырыпқабылдауға бетбұрғызща ма, қандай үлгідегі мемлекетқұрмақ: Жапонияныңүлгісіндегі ұлттық –демократиялық мемлекет пе, Америка сияқты азаматтық мемлекет пе, бірұлттың мүддесіне негізделген мемлекет пе, жоқ, жалпақшешей мемлекет пе деген еңбасты сұрақ туындайды. Заң – мемлекет құрушы ұлттың дүниетанымына, өмір сүру формасына, ұлттық діліне (менталитетіне)орай қалыптасқан дәстүр мен салтының жалпыға ортақ мойындалған түзілімі. Ал ащышындыққа орай, бізде 100 заң шықса, соның бірде-біреуі ұлттық дәстүрімізгенегізделмеген. Оған мемлекеттік тіл, мемлекеттік дін, мемлекеттік ғылым,мемлекеттік білім құрылымы туралы заңдардың шикілігі мен дүмбілездігі, танымдықтексіздігі айғақ. Мұндайда Малайзияны алға тартады. Тым болмаса ұлттық мүддесібар анау Жапонияның, сонау Францияның мына  Германияның, ана ағылшынның, тіпті соншамаалпауыт қаржының иесі, елінің экономикасына ұлттық қауіпсіздік төндіреді депесептеп, қазы менен қартаны кіргізбейтін Американың заңына неге негізделмейді? Біздің экономикамыздыңұйытқысы болып табылатын ауыл шаруашылығын қарқынды дамытуға негіз қалайтынзаңдық құқығымызға жүгінейік. Сыртқыимпортымыз: Австралиядан – қой, Канададан – сиыр, Америкадан – тауық, Қытайдан– жеміc-жидек, Ресейден – сүт, Өзбекстаннан – өрік, Қырғызстаннан – алма сатыпалуға, импортымыз – Ресейге солтүстік аймақтардағы кәсіптестері өндіретін доңызеті мен астықтан құралады. Одан түсетін кеден салығының, жанұялық түсімніңқызығын көретін де негізінен азаматтығы екіұшты, «ұлттық мүддеден жоғарытұратын» алыпсатарлар. Сонда бұл қай мемлекеттің мүддесін қорғайтынэкономикалық заңмен жүзеге асырылады? Газ бен мұнайдың алысберісі «нөлге тең»принципке құрылған. Демек, алсаң – берешексің, ал берсең – алашақ емессің. Онықорғайтын құқық заңы өзіңді соларға жығып береді. Осыдан кейін тағы да сол Абайайтпақшы, «Қысқа күнде қырық жерге қойма қойып, Қу тілмен қулық сауған заңықұрсын» демеске шараң бар ма? Өктем ырық пен нарық иелерінің заңдарының мәтіндері қазақ мемлекетінің заңдарына бап- бабымен бейімделіп,үстіріктеліп, жонылып, заңдық формулировкаға ие болған.  Сенбесеңіз, заң жинақтарындағысала — лас заңдардың мәтіндерін, олардың заңдық аясы мен дәрменін, сот үкімініңорындалу пәрменін салыстырып көріңіз. Осыданбес-алты жыл бұрын тәуелсіз заңгерлер тура сондай қорытындыға келген. Қазірөзгере қойды дегенге сенбеймін. Егер ендігі шығатын заңдар Еуразиялық одақ пенЕуразиялық экономикалық одақтың мүддесіне бейімделсе, заң «ұлттық құрылымнантыс мекеменің» ырқына ықтаса, онда бұрынғы заңдардың бәрі күшін жояды, ұлттықмүддені көздеген мемлекеттік заң шығарудың да қажеттігі жоққа айналады. Өзмемлекетіңді өзің шығарған заңмен билеуге дәрменің мен пәрменің жетпесе,«мәңгілік ел» қалай  басқарылады? Абайдың: «Өздеріңдітүзелер дей алмаймын, өз қолыңнан кеткен соң енді өз ырқың», – дегенінің керісонда келеді. Айтпақшы, ресмимәлімдемелерде, еуропалық сауда ұйымына мүше болуға қарбаласа дайындалыпжатырмыз деген хабар айтылды, ойпырмай, сонда Еуроодағымызға кірмей жатып неденсескендік? Белоруссия неге Еуразиялық одақтан бас тартуға бейілді, негеөздерінің мүдделі шарттарын қойып, бопсаға қарсы бопса көрсетіп отыр? «Мәңгілікелдің» экономикалық қауіпсіздігін қорғауға тиісті заң құжаттарының қай жеріненкәдік шықты екен? (Жалғасы бар) кен жоқпыз ба деп қамығамын. Шағынып отырғанымжоқ, қорланып отырмын. Мысалы, Астанадағы мен тұратын орамда мың жанұя тұратынболсақ, соның 999-ы қазақ. Бірақ ауладағы ойын алаңында екі-үш үйдіңбалаларынан басқалары қазақша сөйлемейді. Немересімен бірге мыж-мыж болғанкемпір мен шалдар қоса шүлдірлесіп жүреді. Тым болмаса не «кәлимаға», не«спаси наш отчьимға» тілі толық келсеші. «Түркі жұрты, аздың, тоздың, біртойсаң аштықтың қадірін білмейсің, ұмытшақсың ғой сен» деген Иоллық тегінніңназасы да сондай күйініштен туғаны анық. Әнуар Әлімжанов ағамыз айтқандай, даламен қаланың баласы тіл табыса алмайтын күйге жетті. Жерге, тілге, дінге ие болмаған соң діліміз бұзылды. «Саудасы – ар мен иманы», – деп Абайайтқандай, дін саясат пен бизнестің құралына айналды. Ұлттың өз дінін өзінежиіркенішті көрсету ұстанымы жүргізіліп отыр (жаңа заң жобасы солай деуге негізқалайды). Мұсылман дінін насихаттамау туралы нұсқау шығыпты. Әй, мұндайнұсқауды кім берді? Ондай идеологияны басқарып отырған кім? Әрине… Біздіңислами фундаментализмге қарсы күресіміз, жігіттің бес тал сақалымен,жіліншігіне көтерілген шалбардың балағымен, қыздардың шәші мен балтырын жапқанқапамен шектеледі. «Көргенсіз ұл әкесінің сақалымен, шешесінің етегіменалысады» дегенді мемлекеттік тыйым саясатына айналдырды деген осы емес пе?Әдепті сақтауға мәжбүр еткіміз келсе, онда шалқайса – кіндігі, еңкейсе – таңы көрінетін,қарауға көз ұялатын әдепсіздікке неге заң арқылы тыйым салмаймыз?!.. Осындайжөнсіз жосық көрсетуімен мемлекет өз ұлтынан ажырай бастады. Халық пен мемлекетекеуінің ойы да, жолы да екі басқа. Енді ол екі жолдың басы қайта біріге ме,жоқ па? Әй, қайдам. «Кітап шығарудың қажеті қанша? Оны кім оқиды? Электрондықнұсқа бар» дейтін ақпарат министрі мен ректорлар пайда болып, кітаптың өзіненжерінген «ағартушылар» оқу-ағарту саласына вирус боп кіріп кеткен замандаүміттенудің өзі күпірлік сияқты. Егер қоғамның дамуы осы бетімен кете берсе,күні ертең біз алыс-жақынымызға арналған құранды да орыс тілінде оқыттыратыншығармыз. Онда сол тілмен, ділмен, дінмен бірге «Мәңгілік ел» ұстанымы да әдірақалады.

«...ҚЫРЫҚ ЖЕРГЕ ҚОЙМА ҚОЙЫП, ҚУТІЛМЕН ҚУЛЫҚ САУҒАН ЗАҢ»

«Мәңгілік елдің» бесiншi кепiлі – салт пен дәстүрдi сақтау кепiлдiгi, яғнидәстүрлі заң арқылы  әдiл де әдептi билiкорнату.  Билiк иесi жатқа «жақын қонып,сосын, олардың әдепсiз қылықтарын үйренуге... пәк қыздарының – күң, бек ұлдарының құл болуына, түрк атын жоғалтып, жатұлттың атын иемденуге» жол бермеуi тиiс. Бұл мәселе өзiнiң мән-маңызын бүгiн дежойған жоқ. Тiптi түрк қағанаты тұсындағыдан да гөрi қағынып тұрған қандауыржайт. Түрк қағанатында  28 билiк сатысыболған. Соның әр сатысына лайықты адам сайланған. «Оңындағы – шад пен бектердi,солындағы тарқан мен бұйрық бектердi, отыз тоғыз бектiктi» халық алдындатағайындап, олардың адалдығына кепiлдiк берген. Бұл билiк дәрежесiн Шыңғысхан  «Жасы» арқылы одан әрi жетiлдiрдi,алайда ол құрылым Абылай заманына дейiн еш өзгерiссiз қолданылып келдi.Өкiнiшке қарай, «мәңгiлiк ел мен мәңгiлiк билiк» нысанасын  негiздеген көк түрк қағанатының түбiне  де осы «билiк кепiлдiгiнiң» дұрыс сақталмауыжеттi. Тоныкөктiң қызы, Бiлге қағанның бәйбiшесi Бөпе патшайым  оң қол мен сол қолдың билiк тәртiбiн бұзып,мұрагерлiк заңға қиянат жасағандықтан да, қағанаттың шаңырағын ортасынатүсiрдi. Өзi ата жауы табғаштардың «кепiл ханшайымы» болып, мәңгiлiкбодандықтың құрсауында қалды. Қазір бір емес, бұрынғы үш бірдей президент, үшбірдей ханым, үш бірдей ханшайым Мәскеудің кепілдігімен мырзақамақта Мәскеудеқалған күнін өткізіп жатыр. Бізден пәлесі аулақ болғай.

Біртұтас Алаш идеясының бесінші, тұжырым түйіні де осы – ұлттық дәстүргенегізделген заң арқылы тәуелсіз ғылымға сүйенген ұлттық демократиялық мемлекетқұру. Осы арада «Мәңгілік ел» ұстанымы: заңды ұлттық салт, дәстүрге негіздейотырып қабылдауға бет бұрғыза ма, қандай үлгідегі мемлекет құрмақ:  Жапонияның үлгісіндегі ұлттық-демократиялықмемлекет пе, Америка сияқты азаматтық мемлекет пе, бір ұлттың мүддесіненегізделген мемлекет пе, жоқ, жалпақшешей мемлекет пе деген ең басты сұрақтуындайды. Заң – мемлекет құрушы ұлттың дүниетанымына, өмір сүру формасына,ұлттық діліне (менталитетіне) орай қалыптасқан дәстүр мен салтының жалпығаортақ мойындалған түзілімі.

Ал ащы шындыққа орай, бізде 100 заң шықса, соның бірде-біреуі ұлттықдәстүрімізге негізделмеген. Оған мемлекеттік тіл, мемлекеттік дін, мемлекеттікғылым, мемлекеттік білім құрылымы туралы заңдардың шикілігі мен дүмбілездігі,танымдық тексіздігі айғақ.  МұндайдаМалайзияны  алға тартады. Тым болмасаұлттық мүддесі бар анау Жапонияның, сонау Францияның, мына Германияның, анаағылшынның,   тіпті соншама алпауытқаржының иесі, елінің экономикасына ұлттық қауіпсіздік төндіреді деп есептеп,қазы менен қартаны кіргізбейтін Американың заңына неге негізделмейді? Біздіңэкономикамыздың ұйытқысы болып табылатын ауыл шаруашылығын қарқынды дамытуғанегіз қалайтын заңдық құқығымызға жүгінейік. Сыртқы импортымыз: Австралиядан –қой, Канададан – сиыр, Америкадан – тауық, Қытайдан – жеміc-жидек, Ресейден –сүт, Өзбекстаннан – өрік, Қырғызстаннан – алма сатып алуға, импортымыз –Ресейге солтүстік аймақтардағы кәсіптестері өндіретін доңыз еті мен астықтанқұралады. Одан түсетін кеден салығының, жанұялық түсімнің қызығын көретін денегізінен  азаматтығы екіұшты, «ұлттық мүддеденжоғары тұратын» алыпсатарлар.  Сонда бұлқай мемлекеттің мүддесін қорғайтын экономикалық заңмен жүзеге асырылады? Газбен мұнайдың алыс-берісі «нөлге тең» принципке құрылған. Демек, алсаң –берешексің, ал берсең – алашақ емессің. Оны қорғайтын құқық заңы өзіңді соларғажығып береді. Осыдан кейін тағы да сол Абай айтпақшы, «Қысқа күнде қырық жергеқойма қойып, Қу тілмен қулық сауған заңы құрсын» демеске шараң бар ма?

Өктем ырық пен нарық  иелерініңзаңдарының мәтіндері қазақ мемлекетінің заңдарына бап-бабымен бейімделіп,үстіріктеліп, жонылып, қырылып, заңдық формулировкаға ие болған.  Сенбесеңіз, заң жинақтарындағы салаласзаңдардың мәтіндерін, олардың заңдық аясы мен дәрменін, сот үкімінің орындалупәрменін салыстырып көріңіз. Осыдан бес-алты жыл бұрын тәуелсіз заңгерлер турасондай қорытындыға келген. Қазір өзгере қойды дегенге сенбеймін. Егер ендігішығатын заңдар Еуразиялық одақ пен Еуразиялық экономикалық одақтың мүддесінебейімделсе, заң «ұлттық құрылымнан тыс мекеменің» ырқына ықтаса, онда бұрынғызаңдардың бәрі күшін жояды, ұлттық мүддені көздеген мемлекеттік заң шығарудыңда қажеттігі жоққа айналады. Өз мемлекетіңді өзің шығарған заңмен билеугедәрменің мен пәрменің жетпесе, «мәңгілік ел» қалай басқарылады? Абайдың:«Өздеріңді түзелер дей алмаймын, өз қолыңнан кеткен соң енді өз ырқың», –дегенінің кері сонда келеді. Айтпақшы, ресми мәлімдемелерде, еуропалық саудаұйымына мүше болуға қарбаласа дайындалып жатырмыз деген хабар айтылды,ойпырмай, сонда Еуроодағымызға кірмей жатып неден сескендік? Белоруссия негеЕуразиялық одақтан бас тартуға бейілді, неге өздерінің  мүдделі шарттарын қойып, бопсаға қарсы бопсакөрсетіп отыр? «Мәңгілік елдің» экономикалық қауіпсіздігін қорғауға тиісті заңқұжаттарының қай жерінен кәдік шықты екен?

Тұрсын ЖҰРТБАЙ

Жалғасы бар