Мәжіліс советтік символикаға тыйым сала ала ма?

Бұл мәселе «Тәуелсіз Қазақ елінде Совет үкіметінің туын ұстап шығу қаншалықты дұрыс?» деп қоғамда қызу талқыланып жатыр. Әдетте ондаған белсенді наразылыққа шықса, қол-аяғын жерге тигізбей үйінен ұстап әкететін құзырлы орган өкілдері қызыл ту ұстағандарға неге қырын қарамады? Осы және өзге де  сұрақты Ішкі істер министрі Марат Ахметжанов пен депутаттарға қойдық.

Қоғам белсенділері белгілі бір мәселе бойынша наразылыққа шығатын болса, оны полиция қызметкерлері алаңға жеткізбей ұстап алады. Ал 9 мамырда Совет одағының қызыл туын ұстап шыққан адамдарға келгенде құзырлы органның құрығы неге қысқарып қалады? Міне, осы сұрақты Марат Ахметжановтың өзіне төтесінен қойдық.

«Бүгінгі таңда оларға ескерту, түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Құқықтық мемлекетте тұрғандықтан, заңда шектеу болмаған соң оған (КСРО туын алып шығуға – С.Ж.) рұқсат.  Алайда біз ашық қоғамда тұрамыз. Егер олардың әрекеті қоғамның наразылығын тудырғандықтан, ішкі істер органдарының сақшылары насихаттау, үгіттеу, ескерту жұмыстарын жүргізді.

Заңмен реттеу керек. Егер заңда шектеу болмаса, онда рұқсат берілген. Мұндай мәселе болатын болса, депутаттар ұсыныс жасап, қабылдайды. Егер заңмен шектеу болып, ол заңсыз болатын болса, біз тиісті іс әрекеттерді заң шеңберінде қолданамыз», – деп жауап берді.

Негізі министр өте орынды мәселе көтеріп отыр. Мәжіліс Балтық жағалауындағы елдер секілді Советтік символикаларға заң бойынша тыйым салу керек. Міне, сол кезде құзырлы орган қызыл ту ұстап тайраңдаған азаматтарға заң бойынша шара қолдана алады.

Ерлан Қошанов: Президент өзінің перзенттік борышын атқарды

Марат Ахметжановтың ұсынысын мәжіліс төрағасы Ерлан Қошановқа сұрақ ретінде қойдық. Спикер маңызды сұраққа «Қажеттілік болатын болса, біз ондай заң қабылдаймыз. Бүгінде заңда ондай шектеу жоқ» деп қысқа-нұсқа жауап берді. Есесіне, мәжіліс төрағасы президенттің Ресейге сапары туралы кеңірек тоқталды.

 «Мен бұл сапарды өте дұрыс сапар деп есептеймін. Себебі Ұлы Отан соғысы біздің ортақ тарихымыз. Ұлы жеңіс ол да біздің ортақ тарихымыз. Сондықтан сол бауырлас мемлекеттердің басшыларының барлығы дерлік кешегі парадта болды. Бұл біздің соғыста шейт болған ата-бабаларымызға арналған құрмет деп ойлаймын. Бұл жерде бұл мәселені саясиландырудың қажеті жоқ. Бұл – бір. Екіншіден, біздің Қазақстанның өзінен 1 млн 200 мыңға жуық адам соғыса кетті. Сол соғыстан біздің әке, аталарымыздың жартысы оралмады. Олардың көбісі Ресейдің жерінде жатыр. Олардың іздеушісі, жоқтаушысы болуы керек пе, болмауы керек пе? Іздеушісі, жоқтаушысы кім болуы керек? Менің ойымша, қазақ халқы мен президентіміз болуы керек. Президенттің сапарын зерделеп саралайтын болсаңыз, бірінші кезекте президент Астанадағы «Отан қорғаушылар» мемориалына гүл шоғын қойып, еліміздегі отан қорғаушыларға тағзым етті.

Екіншіден, біздің ардагерлерімізге Халық қаһарманы деген атақ бергеннен  кейін Ржев қаласына барды. Аталған қалада мен кезінде өзімде болғанмын. Ржев қаласындағы 22 мың қазақстандықтың дені қазақ жауынгерлері болды. Олар Мәскеуді қорғаған кезде қаза тапқан. Солардың әр бірінің аты-жөні тасқа қашалып жазылған. Олардың барлығына президент зиярат жасау үшін барып, өзіміздің дәстүр бойынша Құран оқыды. Біріншіден, президент солардың жоқтаушысы болып барды деп ойлаймын, екіншіден, ол жерде президентіміздің әкесінің туған ағасы Қасым Болтаев жатыр. Мен бұл сапарда президент өзінің азаматтық, перзенттік және президенттік борышын атқарып келді деп есептеймін».

Мақсат Толықбай: Қызыл ту ұстағандар қауіпті

Мәжіліс депутаты Мақсат Толықбай қызыл ту ұстап шыққан адамдардың әрекеті қоғамда екі түрлі көзқараста талқыланатынын айтады. Яғни бір топ адам бұған түсіністікпен қараса, екінші топ бұған мүлде кереғар пікір білдіретінін ескертті.

– Қоғамда әртүрлі көзқарастағы азаматтар бар. Біреулер жеңіс күнін тойлауға болмайды деп есептейді, екінші тарап «аталарымыз соғысқа барып қол-аяғын, тіпті өмірін беріп қайтты, сондықтан біз тарихты жоққа шығара алмаймыз. Еске алу керек» деп жатыр. Бұл мәселеде әртүрлі көзқарас бар.

–Алаңға қызыл ту ұстап шығу сепаратистік әрекет емес пе?

– Ондай белгі болуы да мүмкін. Бірақ олардың қандай топтар екенін нақты білмейді екенмін. Георгий лентаны тағып алатын азаматтардан «мұның мағынасы не» деп сұрағанда оны мүлде білмейтіндер бар. Ештеңе білмей, «9 мамырдың символы» деп көретіндер бар.

– Ішкі істер министрінен осы туралы сұрағанда «депутаттар заң шығарса, біз оларға тыйым саламыз» дегенді айтты. Біздің депутаттар Балтық жағалауындағы елдер секілді Советтік символикаларға тыйым салатын заң шығара ала ма?

– Менің ойымша, ең біріншіден санадағы дүниені өзгерту керек сияқты. Идеология саласы ақсап тұрған секілді. Заң шығарғанмен бір күнде бірдеңе өзгеріп кетеді деп айту тағы да айту қиын.

– Бізде белсенді азаматтар митингке шығатын болса, оны үйінен аяқ-қолын жерге тигізбей алып кетеді. Билік парадқа шыққан адамдарға неге тыйым салмады?

– Мен оны білмейді екенмін. Сіздің айтқан видеоны шыны керек көрген жоқпын. Ал былай іштей мен оған қарсымын.

– Бізге алаңға шығатын белсенді азаматтар қауіпті ме, жоқ әлде қызыл ту ұстап шығатындар ма?

– Қызыл ту ұстап жүретіндер қауіпті ғой...

Олжас Құспеков: Советтік символикаға тыйым салу – басы артық нәрсе

Ал «Республика» партиясы атынан мәжіліс депутаты болған Олжас Құспеков Совет одағының символикасына тыйым салғанды құптамайды. Себебі ол Кеңес үкіметінің жақсы жағы болғанын, сондықтан да тарихты сызып тастау мүмкін емес екенін ескертті.

– 9 мамырда еліміздің әр аймағында әскери парад өтті. Сіздің ойыңызша, бұл дұрыс па, бұрыс па?

– Елімізде үкімет деңгейінде әскери парад өтпегеніне 4-5 жылдай болды. Сіз айтқан парад емес, шағын топтың ұйымдастырған шаруасы шығар. Мен ол ақпаратты оқыған да, көргенде жоқпын.

– Әскери шеру Қостанай секілді бірнеше қалада өтті...

– Ол сол аймақтардың шешімі болған шығар.

– Сіздің ойыңызша, қызыл ту ұстап шыққан адамдардың әрекеті дұрыс па?

– Егер Ұлы Отан соғысына қатысқан аталарымызға тағзым ретінде болса, ол дұрыс. Ал егер бас елдің туын ұстап, басқа идеологияны дәріптейтін болса, онда ол біздің ішкі саясатқа қарама-қайшы болып саналады.

– Бізде қоғам белсенділері митингке шығатын болса үйінен қол-аяғын жерге тигізбей ұстап әкетеді. Ал Совет үкіметінің символикасымен шыққан адамдарға ешқандай шара қолданбайды. Құзырлы орган қызыл ту ұстағандарды неге ұстамады?

– Мен бұл ақпаратты білмейді екенмін. 

– Ішкі істер министрі Совет үкіметінің туын ұстағандарға қатысты депутаттар заң қабылдауы керек екенін ескертті. Балтық жағалауындағы елдер Совет одағының символикасына ресми түрде тыйым салған. Біздің мәжіліс дәл сондай заң шығару керек пе?

– Менің ойымша, Советтік символикаға заң бойынша тыйым салу басы артық нәрсе. Совет үкіметінің жақсы және кесірі тиген жерлеріде болды. Бірақ ол біздің тарихымыз болып саналады. Біздің әке-шешелеріміз бен аталарымыз Кеңес үкіметі кезінде өмір сүрді. Жақсы естеліктері бар. Қазір біз шектеп тастағанмен, тарихты жоя алмаймыз. Менің әкем коммунистік партияның құрамында болған. Сол секілді әр отбасында бар дүниені алып тастағанмен ештеңе өзгермейді. Мұның бізге, болашағымызға пайдасы да, зияны да жоқ.