МЖӘ жобалары бойынша міндеттемелер 1,6 трлн теңгені құрайды

Оның ішінде 1,3 триллион теңгені құрайтын 12 республикалық жоба, 870 миллиард теңгені құрайтын 1013 жергілікті жоба бар.

Жасалған келісімшарттардың 86%-дан астамы сандық мәнде 3 салаға тиесілі: білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету, энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық. Дегенмен құндық мәнде шамамен 39% көлік пен инфрақұрылымға тиесілі.

Жергілікті маңызы бар жобаларды аймақтар бойынша бөлу

2005-2022 жылдар аралығында жасалған келісімшарттар саны бойынша Шығыс Қазақстан облысы (193 келісімшарт), іске асырылып жатқан жобалардың саны бойынша Түркістан облысы (170 келісімшарт) көш бастап тұр.

Қазіргі уақытта МЖӘ жобалары бойынша мемлекеттің міндеттемелері қанша деген сұраққа жауап бере отырып, МЖӘ орталығы қолданыстағы келісімдер бойынша шамамен 1,6 триллион теңге жоспарланғанын хабарлады. Ең үлкен жүктеме 2023 жылға келеді. Осылайша, 2022-2024 жылдар кезеңінде төлемдер көлемі 474 млрд теңгені құрайды, оның ішінде 2022 жылы 157,5 млрд теңге, 2023 жылы 172,5 млрд теңге, 2024 жылы 144 млрд теңге.

Заңнамалық жетілдірулердің қатарында орталық МЖӘ келісімі тараптарына МЖӘ жобалары бойынша дауларды шешу үшін төрелік сотқа жүгінуді таңдау құқығын беруді «МЖӘ қайтару», аукционды енгізуді атап өтті. Сондай-ақ жобаға жеке әріптестің жеке қаражатын МЖӘ нысаны құнының кемінде 20%-ын тарту, мемлекеттік міндеттемелердің ұлғаюына әкеп соғатын шарттар талаптарын өзгертуге тыйым салу, іске асырудың ең аз мерзімі туралы талап енгізілді. МЖӘ жобаларының, сондай-ақ МЖӘ объектісінің пайдалану мерзімі 5 жылдан және басқа да түзетулермен белгіленген.

Жалпы, МЖӘ туралы заң қабылданған кезден бастап 2022 жылдың мамырына дейін Қазақстан Республикасының парламенті МЖӘ реттейтін заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздейтін 15 заң қабылдады.

Айта кетейік, бұған дейін Экономика министрлігі қаражатты өтеуді халық үшін тарифтерге ауыстыруды ұсынған болатын. Бұл ұсыныс МЖӘ туралы заңға қабылданды ма деген сұраққа жауап бере отырып, МЖӘ орталығы әлемдік тәжірибеде инфрақұрылымды пайдаланғаны үшін тұтынушылық төлемдерге (тарифтерге) негізделген МЖӘ жобаларының санаты бар екенін атап өтті. Мысалы, жолдар, әуежайлар және порттар. Ол сондай-ақ кейбір телекоммуникациялық жобаларды және су секторындағы жобаларды қамтиды (жоба халықты сумен қамтамасыз етуді қоса алғанда, су операцияларының күрделі циклын қамтитын және жүйенің маңызды бөлігін білдіретін кезде). Жобаның барлық қажеттіліктерін өтеу үшін тұтынушы кірісі жеткіліксіз. Мұндай жобаларда жетіспейтін қаржыландыру көздерін жабу үшін қоса қаржыландыру немесе кірісті қамтамасыз етудің басқа нысандары ұсынылуы мүмкін.

МЖӘ саласындағы қолданыстағы заңнамаға сәйкес, жоба табиғи монополиялар саласын қозғайтын болса, тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге тарифтер монополияға қарсы органмен келісуге жатады. Сонымен қатар егер жоба жоғары бағаланған тарифпен құрылымдалған болса, ол іс жүзінде халықтан қолдау ала алмайды және ипотекалық өтем әкелмейді. Сондықтан мұндай жағдайларда нарыққа алдын ала нарықтық зерттеу жүргізу ұсынылады.