Өзбекстандағы кедейлік деңгейі төмендеді

Бұл туралы Экономикалық зерттеулер және реформалар орталығы (ЭЗРО) мен Еңбек және кедейлікті қысқарту министрлігі хабарлады. Жұмыспен қамту бағдарламаларының арқасында 719 мың адам кедейліктен шығарылған. Ең төменгі кедейлік деңгейі — Науаи облысында (5,7%), ал ең жоғарысы — Хорезм облысында (11,9%).

Кедейлікті бағалау Дүниежүзілік банкпен бірлесіп, халықаралық есептеу әдістемесі негізінде жүргізілген. Бұл әдіске сәйкес, жыл бойы бүкіл республика бойынша үй шаруашылықтарының бюджеті зерттеледі. 2021 жылы шамамен 10 мың отбасы, 2022 жылы 14 мыңнан астам, ал 2024 жылы 16 мыңнан астам үй шаруашылығы сауалнамаға қатысқан.

Халықтың әл-ауқаты деңгейінің өзгерісіне жасалған талдау нәтижесінде:

• 2023 жылы кедейлік 14%-дан 11%-ға,
• 2024 жылы 8,9%-ға дейін төмендегені анықталды.

Өңірлердегі көрсеткіштер:

• Науаи облысы — 5,7% (ең төмен көрсеткіш);
• Хорезм облысы — 11,9% (ең жоғары);
• Бұхара және Самарқанд облыстары — орта есеппен 3,1 пайыздық тармаққа азайып, тиісінше 8,7% және 7,5% болды;
• Наманган мен Қарақалпақстанда — 2,8 п. т. төмендеп, 7,6% және 10,8%;
• Ең аз төмендеу Қашқадария — 1,9 п. т. (11,5%-дан 9,6%-ға);
• Ташкентте — 0,6 п. т. (7,9%-дан 7,3%-ға).

Табыстың өсу себептері:

• Жұмыспен қамту, кәсіпкерлікті қолдау және жер ресурстарын тиімді пайдалану;
• Халықтың нақты табысы 2024 жылы 10,7%-ға өсіп, орташа есеппен айына 2,1 млн сумды құрады (жыл басында — 1,7 млн сум).

Табыс құрылымы (2024 ж.):

• Еңбек ақы — 42,6% (2023 ж. — 41,9%);
• Кәсіпкерлік табыс — 22,9% (21,4%);
• Зейнетақы, әлеуметтік көмек және субсидиялар — 18,2% (18,9%);
• Ауыл шаруашылығы және үй жанындағы шаруашылық — 10,7% (9,8%);
• Шетелден ақша аударымдары — 2% (3,1%);
• Басқа табыс түрлері — 3,6% (4,9%).

Өсім байқалған өңірлер:

• Ферғана — +19,1%;
• Бухара — +11,4%;
• Ташкент — +17% (орташа табыс — 3,6 млн сум);
• Науаи және Қашқадария облыстарында — 2,2 млн сум.

Ресми жұмыспен қамтылғандар саны 5,1 млн адамға жетіп, олардың үлесі 30%-ға артқан.

“Сайхунабад тәжірибесі” пилоттық жоба ретінде сәтті іске асырылған:

• Сырдария облысында 326 мың микрожоба табысқа әсер еткен;
• Төмен табысты отбасыларда табыс 17,7%-ға өскен;
• 159 мың адамға фермерлік мақсатта 61 мың гектар жер берілген.

Президент Шавкат Мирзияев 2024 жылдың соңына дейін кедейлік деңгейі 9%-ға дейін төмендейді деп мәлімдеген. Егер кәсіпкерлермен ынтымақтастық жалғаса берсе, бұл көрсеткішті алдағы жылдары 6%-ға дейін азайту мүмкін болатынын айтқан.

Кедейлік деңгейі 2020 жылдан бастап тұрақты түрде есептеледі және халықтың өмір сүру жағдайын бағалауда негізгі дереккөз болып табылады. Сауалнамаға қатысушылар шығын мөлшеріне қарай 10 топқа бөлініп, ең төменгі 30% (табысы аз отбасылар) кедейлік шегін анықтауға негіз болады.

Минималды тұтыну шығыны (МТШ):

• Тамаққа тәулігіне 2200 ккал, азық-түлікке, тауарларға және қызметтерге ай сайын жұмсалатын ең аз сома;
• 2023 жылы МТШ екі рет артты:
  — жыл басында — 9,3%,
  — 1 мамырда тарифтердің көтерілуіне байланысты — тағы 4,3%;
• Қазіргі көрсеткіш — айына 648 мың сум;
• Жаңа 2025 жылғы МТШ әлі жарияланған жоқ.

2022 жылдан бастап кедей отбасы ретінде тану критерийлері «Әлеуметтік қорғаудың бірыңғай тізілімі» ақпараттық жүйесімен МТШ-ға сәйкестендірілген.

Болашақта Өзбекстанда көпөлшемді кедейлік индексі енгізіледі. Бұл халықтың өмір сапасын дәлірек бағалауға және кедейлікпен күресте нысаналы шараларды әзірлеуге мүмкіндік береді.