Қазақстан ғылымының дамуы: отандық ғалымдар қандай өнертабыстар шығарды?

Мәселен, 2022 жылы Қазақстанда COVID-19-ға қарсы әлемдегі бірінші «тірі» вакцина әзірленді. Бұл туралы үкімет отырысында Биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институтының бас директоры Күнсұлу Закарья мәлім еткен болатын. Одан бір жыл бұрын инактивтендірілген QazCovid-in вакцинасы және COVID-19-ға қарсы суббірлік вакцина (QazCovid B) әзірленді.

Бұдан басқа, сүйек зақымдануы, сынуы, пластикалық хирургиядағы сүйек ақауларын қалпына келтіруге арналған биоматериалды Білім және ғылым министрлігінің жану проблемалары институтының ғалымдары әзірледі. Отандық өнертапқыштардың сүйек материалы шетелдік аналогтардан үш есе арзан болып шықты. Бұл ретте отандық компаниялар тауардың алғашқы партиясын сатып алып үлгерді.

Материал гидроксиапатит деп аталады. Оны термиялық өңдеу, күйдіру, арнайы химиялық реакциялар және биошикізатты «посттермиялық» күйдіру арқылы алады.

Жану проблемалары институтының ғалымы Зұлқайыр Мансұров гидроксиапатитпен қапталған импланттардың қабылданбау реакциясын тудырмайтынын және сау сүйек тінімен белсенді түрде байланысып, регенерация мен оңалту үдерісін жеделдететін қабілеті бар екенін мақтанышпен атап өтті.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ университетінің ғалымдары аз жарықта бетті нақты уақыт режимінде тану жобасын әзірледі. Жүйе зерттелетін объектіні санаулы секундтарда үлкен дәлдікпен анықтауға көмектеседі.

Технология құрылғымен байланысуды қажет етпейді, жаңа буын нейрондық желіні пайдаланады, беттерді нақты уақытта, аз жарықта және әртүрлі бұрыштардан таниды.

Бақылау, ескерту және ерте әрекет етудің роботтық жүйелері Қазақстанның ірі қалаларында қауіпсіздік деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

Тағы да бірегей жобаны Назарбаев Университетінің көмегімен ғалым Жандос Керімқұлов әзірлеген. Ол фермерлерге NASA мен Еуропалық ғарыш агенттігінің деректерін пайдалана отырып, олардың дақылдарын қадағалауға көмектесетін стартапты іске қосты.

Оның Egistic жобасы егіс алқаптарын картаға түсіруге, топырақтың ылғалдылығын, азот деңгейін, қардың қалыңдығын анықтауға және NDVI өсімдіктерінің индексін құрастыру арқылы өнімді болжауға көмектеседі.

Қазақстан ғалымдары әлемдік ғылыми жаңалық ашты – олар ең берік металдардың бірі – титанды химиялық жолмен бөлшектей алды.

Ашылу әртүрлі бөлшектерді – өндірістік қалдықтарды кәдеге жаратуға көмектеседі. Зерттеуге он жылдан астам уақыт қажет болды. Титанды кесу өте қиын, бірақ біздің ғалымдар оны әлі де бөле алды.

Отандық ғылымның әлеуеті зор, тиісті қолдау және тиімді тәсілдер арқылы сала бүгінгі күннің шындығы мен сын-қатерлеріне сай дами алады, артта қалмайды.