Қазақстан Орталық Азиядағы жетекші білім орталығына айнала алады

Мобильді студенттердің саны, ЮНЕСКО статистика институтының есебіне сәйкес, 1999 жылы 1,68 миллионға жетті, 2014 жылы мұндай студенттер саны 207 миллионға жетті. Ал 2022 жылы әлемде қазірдің өзінде 235 миллион адам болды және, ең алдымен, олардың саны алдағы онжылдықта екі есе өседі деп күтілуде.

Студенттердің халықаралық ұтқырлығы әлемнің көптеген елдерінде жоғары оқу орындарында кең таралған. Соңғы бірнеше жылдағы басым тенденция – дамушы елдерден еуропалық университеттерге, ең алдымен британдық және АҚШ-қа студенттер ағынының артуы. Шетелдік студенттер білім саласын белсенді дамытып жатқан елдердің ұлттық экономикасына айтарлықтай табыс әкеледі.

Отандық білім беру мамандары алдағы жылдары шетелден келетін студенттердің саны еселеп артады деп болжап отыр. Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек ғылым мен жоғары білімнің стратегиялық дамуы туралы баяндамасында Қазақстан бірнеше жылдан кейін жер бетіндегі ең үлкен континенттегі білім орталығына айналатынын атап өтті.

Бұл болжам тек географиялық жағдайға байланысты ғана қалыптасқан жоқ. Біріншіден, Қазақстан өңірлік ауқымдағы «тұрақтылық аралына» айналып барады.

ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің «Жоғары білімді дамытудың ұлттық орталығы» РМК» (бұрынғы Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы) директоры Айдос Ағдарбекұлы осы жөнінде:

– Қазіргі таңда Қазақстанда Еуразиялық экономикалық одақ елдерінен 3,5 мыңға жуық адам және әлемнің басқа елдерінен 28,9 мың студент білім алуда. Студенттердің көбі Өзбекстаннан келген. Дегенмен, біздің елге адамдар оқуға келетін мемлекеттердің географиясы айтарлықтай кеңейді — АҚШ, Африка және Таяу Шығыстан студенттер санының өсуі байқалады. Әрине, шетелдік студенттер ағыны нақты қаржылық инвестициялар әкеледі, бірақ шетелдік студенттердің үлесін тек ақшалай түрде бағалауға болмайды. Мысалы, британдық сарапшылар халықаралық студенттер университеттерді олардың қатысуымен қолдайтынын мойындайды, өйткені әйтпесе көптеген курстарды жоюға тура келеді. Сонымен қатар, мұндай көші-қон жастар ортасының әлеуметтік және мәдени әртүрлілігіне оң әсерін тигізеді, магистратура мен докторантураға жаңа ғылыми идеялар мен тәжірибелерді әкеледі және халықаралық серіктестікті нығайтуға көмектеседі, — дейді.

Қазақстан да дәл осындай жолмен жүреді, бірақ Орталық Азия географиялық ендіктерінің масштабында. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің «Жоғары білім беруді дамытудың ұлттық орталығы» РМҚК «Шетелдік студенттерге, оның ішінде Қазақстан Республикасының азаматы болып табылмайтын ұлты қазақ адамдарға арналған Қазақстан ЖОО-да оқуға арналған стипендиялық бағдарламалар» іске қосылған. Бұл бастама студенттер ағынын қолдауға және еларалық достық, ғылыми және шығармашылық байланыстарды нығайтуға мүмкіндік береді.

Бір шетелдік студент осыған байланысты басқа шығындарды қосқанда елге орта есеппен 3 миллион теңге әкеледі. Қазақстанда 30 мыңға жуық шетелдік студент бар екенін ескерсек, ел экономикасына жылына 90 миллиард теңгеге жуық тікелей әсер етуде.

Қазақстанға Өзбекстаннан 15,6 мың талапкер келген. Екінші орында Үндістан тұр, одан біздің елдің университеттері мен колледждері 6000 студентті қабылдады. Үздік үштікті «импорттаушылардың» 2,5 мың студенті келген Ресей жабады. Бірақ жаһандық ауқымда айтатын болсақ, шетелдік университеттерге студенттердің негізгі жеткізушілері Қытай мен Үндістан болып табылады. 2027 жылға қарай шетелде оқитын қытайлық студенттердің саны 245 000-ға артып, 1,46 миллионға жетеді деп күтілуде; Үндістандық студенттердің саны 185 000-ға артып, 439 000-ға жетеді. Британдық кеңестің мәліметінше, 2027 жылға қарай сырттан келетін студенттердің жаһандық өсімінің 60% осы екі азиялық елге тиесілі болады. Ал Қазақстанның «көшпелілер ордасын» қабылдау орнына айналуға толық мүмкіндігі бар.

Қазақстан шетелдік студенттер үшін несімен тартымды?

Ең алдымен, бізде бірлескен бағдарламаларды, ғылыми орталықтарды, халықаралық университеттік кампустарды құрылуда, бұл біздің еліміздің диплом алуға болатын және баруға тиіс мемлекет ретіндегі имиджін нығайтуда оң рөл атқаратыны сөзсіз. Қазақстандық диплом 48 елде танылған, біз Еуропалық жоғары білім кеңістігінің бір бөлігіміз, сонымен қатар біз жоғары білімнің ұлттық біліктілік шеңберінің Еуропалық біліктілік шеңберімен салыстыру мүмкіндігін растаудан өттік.

Әлем бойынша алты миллион студент шетелде оқиды және бұл сан 2025 жылға қарай 8 миллионға жетеді деп күтілуде. Белгіленген болжамдар аясында университетаралық ынтымақтастық пен трансшекаралық академиялық зерттеулерді нығайтуға бағытталған БҰҰ-ның бірінші шартының жасалуы да күтілуде. Бұл құжатты қазірдің өзінде 14 мемлекет ратификациялаған.

Мамандар Қазақстанның білім орталығына айнала алатындығына үлкен сенім білдіріп отыр. Ал Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің «Жоғары білім беруді дамытудың ұлттық орталығы» РМҚК Қазақстанға шетелдік студенттерді тартатын арнайы бағдарламаны енгізу арқылы да өз үлесін қоспақ. Бүгінгі таңда білімнің жетекші экспорттаушылары АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Ресей және Австралия болып табылады, біздің мемлекет таяу болашақта бәсекелестікке төтеп бере алады деген пікір басым. Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесіндегі қазіргі өзгерістер, екі жақты білім беру жүйесін енгізу. дипломдық бағдарламалар, еңбек нарығының сұранысына сай білім беру бағдарламаларын қалыптастыратын «Мамандығым — болашағым» жобасы, осы және басқа да бастамалар шетелдік студенттерді тартуға ықпал ететіні анық.