Қазақстан және БҰҰ: бейбітшілік, қауіпсіздік және даму үшін өзара әрекеттестік

Шынында да, 1992 жылдың 2 наурызынан бастап біздің еліміз ұлттар қауымдастығының толық мүшесі деп аталу құқығын қамтамасыз етті, ол шын мәнінде ұйым болып табылады. БҰҰ-ға мүше болу — бұл егемендіктің жарқын рәміздерінің бірі және Қазақстанның бейбітшілік, даму және жалпы өркендеудің жоғары мұраттарына деген адалдығын білдіреді. Қазақстан БҰҰ-мен экономика, экология, әлеуметтік даму, адам құқықтарын сақтау, терроризмге, ұйымдасқан қылмысқа және есірткі бизнесіне қарсы іс-қимыл саласындағы ынтымақтастықты нығайтуға назар аударатындығын атап өту маңызды.

Жалпы алғанда, өткен 29 жылдықты қорытындылай келе, бұл БҰҰ-ның бай тарихы үшін де, тарихи ауқымдағы оқиғаларды қамтыған өте оқиғалы кезең болғанын атап өткен жөн. Қазақстан өзінің белсенді және теңгерімді ұстанымының арқасында бейбітшілік, қауіпсіздік және даму ісіне, сондай-ақ БҰҰ-ның функционалдық және құрылымдық жаңаруына өз үлесін қосты.Қазақстанның БҰҰ жұмысына қатысуының тән ерекшелігі — біздің елдің БҰҰ Жарғысында белгіленген мақсаттарды жүзеге асыруға қосылуы және бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың негізгі қағидаларына берік болуы, халықтар арасындағы достық қатынастарды дамыту және халықаралық мәселелерді шешуде халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру.

Қазақстан, көптеген басқа мемлекеттер сияқты, БҰҰ-дан тұрақтылықты қамтамасыз етуге және әділетті әлемдік тәртіпті қалыптастыруға үміт артады. Жаһандану процестері өмірдің барлық салаларын қамтып, бұрын ішкі болып көрінген жекелеген проблемалардың да, кейде мыңдаған шақырымға бөлініп кеткен тұтас аймақтардың өзара тәуелділігін арттыратын кезде, бұл қазіргі кезде өзекті болып табылады.

Бүгінгі күні бірде-бір, тіпті ең қуатты держава қазіргі заманғы сын-қатерлерге халықаралық терроризм және жаппай қырып-жою қаруларының көбеюі, ВИЧ / СПИД эпидемиясы, кедейлік, аймақтық қақтығыстар және т.б. мәселелерді шешуге жалғыз өзі қарсы тұра алмайды. Бұл проблемалар трансшекаралық және халықаралық сипатқа ие, сондықтан ұжымдық шешімдер іздеуді қажет етеді. Қазіргі әлем біржақты әрекеттерді қабылдамайды. Бұл көп жақты дипломатияға балама жоқ екендігі сияқты аксиоматикалық. Бүгінде сарапшылар қауымдастығы «көпжақты дипломатияның қайта өркендеуі» туралы айтады.Қазақстан күштер тепе-теңдігі мен халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің оңтайлы формуласы ретінде көпполярлы әлемді үнемі жақтап келеді. Бұл ұстаным Қазақстанның көпвекторлы, теңгерімді сыртқы саясатты жүргізудің стратегиялық курсында көрсетілген. Бұл БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің екі мүше мемлекетімен тікелей шектесетін елдің прагматикалық таңдауы ғана емес, сонымен қатар болашақ әлем тәртібі туралы біздің көзқарасымыз.Адамзаттың ең өзекті проблемаларын шешуде БҰҰ-ның орталық рөлі туралы айта отырып, ұйым қызметінің тиімділігі туралы, ең жоғары халықаралық форумдарда талқыланатын БҰҰ реформасы туралы мәселені назардан тыс қалдыруға болмайды.Шынында да, БҰҰ-ны реформалау мәселесі ұйымға мүше мемлекеттердің де, бүкіл әлемдік қауымдастықтың да назарында бұрыннан болды.Әрине, мұндай өзгерістер БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы, Қауіпсіздік Кеңесі және Экономикалық және әлеуметтік кеңес (ECOSOC) сияқты негізгі органдарды қоса алғанда, жұмыс тиімділігіне әсер етпеуі мүмкін.

Қазақстанда 1992 жылдан бастап бірқатар мамандандырылған мекемелердің, қорлардың және БҰҰ бағдарламаларының өкілдіктері белсенді жұмыс істейді. Бастапқыда олардың қызметі біздің елге кең техникалық, консультациялық және қаржылық көмек көрсетуге бағытталды.

Экономист сарапшы Зарина Ғабитқызы:

— БҰҰ-ның Қазақстанға Қазақстан Республикасы Үкіметінің шақыруымен біздің ел үшін өте қиын кезеңде келгенін елестету керек және оның Қазақстанның мемлекеттілігін, экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылымын қалыптастырудағы көмегін бағалау қиын. Сондай-ақ БҰҰ көрсеткен және көрсетіп отырған көмек ақысыз, бұл өзінің барлық білімі мен ресурстарымен көмектесуге және бөлісуге шақырылған ұйымның табиғатын өте жақсы бейнелейді деп айту керек. Осыған байланысты БҰҰ-ның ең жақсы қасиеттері Оңтүстік Қазақстан облысында балалардың АИТВ-инфекциясы трагедиясы басталған кезде көрінді деп ойлаймын. Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар қорының (ЮНИСЕФ) Қазақстандағы өкілдігі осы апатқа алғашқылардың бірі болды және өз қызметкерлерін, сондай-ақ зардап шеккен отбасыларға алғашқы медициналық көмек көрсету үшін шетелден мамандарды ОҚО-ға шақырды. Біз бұл қолдауға ризамыз,  — дейді.

Қазіргі әлемнің маңызды мәселелерін шешуде БҰҰ-ның орталық және бәсекесіз рөлін мойындай отырып, біз бұл ұйымда болып жатқан процестердің бақылаушылары бола алмаймыз. Осы құрылымға кірген 29 жыл ішінде Қазақстан халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауға орасан зор үлес қосты. Ядролық қарудан бас тарту, Азиядағы сенімділік шараларын құру, Еуразиядағы интеграциялық процестерді күшейту, өркениеттер мен діндер арасындағы диалогты ынталандыру — бұл Қазақстанның БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаларына сәйкес жасаған қадамдарының толық тізімі емес. Қазақстан БҰҰ-да әлемдік мәселелерді шешуге теңдестірілген және сындарлы көзқараспен қарайтын мемлекет ретінде кеңінен танылды.

Ынтымақтастықты дамыту перспективалары туралы айта отырып, БҰҰ мен оның жүйесі ұйымдарының мүмкіндіктерін мақсатты түрде кептіру сияқты техногендік және экологиялық апаттардың жағымсыз экономикалық және гуманитарлық салдарын азайтуға бағытталған нақты шараларды қабылдау жоспарлары бар. Арал теңізіне дейін, Балқаш, Семей полигонының радиоактивті ластануы, ауыз су көздерінің ластануы және олардың жалпы азаюы. Тағы бір маңызды міндет — бірқатар гуманитарлық мәселелерді шешу, соның ішінде кедейлікті азайту, халықтың денсаулығын жақсарту, балалар мен ана өлімін азайту.