Қазақстан жастарын жұмысқа орналастыруға қандай бағдарламалар көмектеседі?

Яғни, 29 жасқа дейінгі халық бүгінде Қазақстан Республикасының барлық тұрғындарының 49 пайыздан астамын, ал 35 жасқа дейінгілерді қоса алғанда бірден 59 пайызға жуығын құрайды.

Бүгінде 15 -35 жас аралығындағы қазақстандықтардың, яғни еңбекке жарамды жастардың саны ел халқының 29 пайызынан астамын құрайды, бұл 5,7 миллион адам. Ал тағы 5,8 миллионға жуық қазақстандықтар – жақын арада жастар санатына өтетін балалар мен жасөспірімдер, олардың саны өсіп келеді.

Осы деректерге сүйенсек, қазіргі таңда іргетасы қаланып жатқан еліміздің дамуы жас қазақстандықтардың даму деңгейімен, олардың қоғамға интеграциялануымен тығыз байланысты.

Осыған байланысты Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасының (1999 ж.), «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы» Заңының (2004 ж.), сондай-ақ басқа да бірқатар қабылданған құжаттардың негізінде жастар саясаты белсенді жүзеге асырылуда.

Бұл саясаттың басымдықтары «Қазақстан – 2050» Стратегиясының негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. Осы бағытта жүзеге асырылып жатқан бағдарламалар жастардың білім беру, еңбек және жұмыспен қамту, денсаулығын қорғау, шығармашылық әлеуетін дамыту салаларындағы әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз етуге, жастардың кеңінен әлеуметтенуі мен патриоттық құндылықтарын қалыптастыруға жағдай жасауға бағытталған.

Сонымен, жастар саясатын жүзеге асырудағы маңызды бағыттардың бірі – жастарды жұмыспен қамту және кәсіпкерлік белсенділікті дамыту үшін жағдай жасау жоспарында 5 көлемді тармақ атап көрсетілген:

1. Жастарды, соның ішінде ауылдық жерлерден және NEET санатындағы жастарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу.

Негізгі бағдарламалардың бірі – «жастар тәжірибесі». Ол білім беру ұйымдарының жұмыссыз түлектеріне арналған. 29 жасқа дейінгі жұмыссыздар да оқу орнын бітіргеннен кейін үш жыл ішінде бағдарламаға қатыса алады. Биыл жастар тәжірибесінің мерзімі 6 айдан 12 айға дейін ұзартылды.

Сондай-ақ, жастардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру және оларға қажетті еңбек дағдылары мен бірінші жұмыс орнында бейімделуін қамтамасыз ету мақсатында «Алғашқы жұмыс" жобасы қолға алынды. Бағдарламаға қатысу мерзімі 12 айдан 18 айға дейін. 

Халықты, оның ішінде түлектерді жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің қосымша шараларын іске асыру шеңберінде «Ұрпақтар келісімі» жобасы іске асырылуда. Осы жобаға сәйкес, жұмыспен қамту орталықтары жұмыс берушілердің өтініші бойынша қатысушыларды кейіннен зейнеткерлік жасқа жеткен жұмыскерді ауыстыра отырып жұмысқа алады.

2. Өмірлік қиын жағдайға тап болған жастарды жұмыспен қамтуды және жұмысқа орналастыруды қамтамасыз етуге бағытталған шараларды жүзеге асыру (NEET санатындағы жастардың үлесін азайту).

3. «Zhas Project» жобасын жүзеге асыру. Бұл жоба аясында жүздеген жастар гранттық және тәлімгерлік қолдаудың арқасында өз идеяларын жүзеге асыра алды. 2022 жылы 6 облыста (Алматы, Қарағанды, Маңғыстау, Түркістан, Жетісу және Ұлытау облыстары) 250 пилоттық жоба жүзеге асырылды.

4. Жастар ресурстық орталықтары ЖОО, ТжКБ түлектерін жұмысқа орналастыру үшін бос жұмыс орындары жәрмеңкелерін өткізу. Осы іс-шаралар барысында ірі бизнес өкілдері, соның ішінде өнеркәсіп, туризм және сауда салаларындағы қазақстандық жастарды мыңдаған жұмыс орындарымен қамтамасыз етуде.

5. «Профнавигация» жобасын жүзеге асыру. Жобаның негізгі мақсаты – жастардың қазіргі заманғы сұранысқа ие мамандықтар бойынша дағдылары мен құзыреттіліктерін дамыту. Осы жоба аясында жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар беру, кәсіптік траекторияны қалыптастыру, эмоционалды интеллект, жобалық ойлау, тиімді коммуникация, топтық жұмыс, экологиялық ойлау, көпшілік алдында, оның ішінде онлайн режимінде сөйлеу бойынша түрлі шеберлік сабақтары өткізілуде. Сондай-ақ, экономиканың жетекші салаларының мамандарымен, Қазақстанның жетекші жоғары оқу орындарының және шетелдік жоғары оқу орындарының түлектерімен кездесулер өткізілуде. Бұл бағдарламаның маңызды құрамдас бөлігі жоғары сынып оқушыларының мамандық таңдауына психодиагностика мен онлайн тестілеуді ұйымдастыру және өткізу болып табылады.

6. Инклюзивті қоғамды құруға және дамытуға бағытталған жастардың бастамаларын қолдау. Мұнда жастарды еңбекке баулып, кәсіпкерлік бастамаларды қолдау мақсатында бөлінген гранттардың арқасында бірқатар жобалар жүзеге асырылуда. Жалпы, бұл бағыттағы жастар саясатын дамыту қолға алынған жобалардың, сондай-ақ еліміздің жас тұрғындарының бастамаларының арқасында жедел қарқын алуда. Жыл сайын үш жүз мыңнан астам жас қазақстандық еңбек нарығына алғашқы жұмыс іздеп шығады. Ал осы бағытта тұрақты негізде жүзеге асырылып жатқан түрлі жобалардың арқасында еліміздің экономикалық белсенді жастары бүкіл жүйені дамытуға табысты атсалысуда.

Жастарды мемлекеттік қолдау бағдарламаларын жалпы үш бағытқа бөлуге болады – білім беру, жұмыспен қамту және тұрғын үймен қамтамасыз ету. Сонымен қатар, білім беру ғылымның классикалық гранитінің жарылуы емес, сонымен қатар кәсіпкерлік дағдыларға, бизнес-жоспар құруға және пайданы есептеуге үйрету болуы мүмкін. Баспана беру тек дайын баспананы жеткізумен шектелмейтіні сияқты, оның орнына жастарға жеңілдетілген несие немесе жалға берілетін баспана түрінде жеңілдік беріледі. Сонымен қатар, биылғы жылы 2023-2029 жылдарға арналған Жастар саясатының тұжырымдамасы қабылданды. Бұл Қазақстанның болашақ ұрпақтарының имиджін және мұндай имиджді тиімді құрудың құралдарын сипаттайтын негізгі стратегиялық құжат. «Бәрі де жастар үшін» қағидасы «Жастармен бірге» қағидасымен ауыстырылғанын да байқауға болады.