Қазақстан жасыл экономикамен қалай табыс табады?

Парниктік газдардың шығарындылары бір уақытта шамамен 75 миллион тонна көмірқышқыл газын құрады. 139 елдің ЖІӨ-нің энергетикалық қарқындылығына сәйкес, Қазақстан әлемде 108-ші орында. Бұл көрсеткіш орташа әлемдік көрсеткіштерден екі есе, ЭЫДҰ елдерінен орташа деңгейден үш есе жоғары. Сонымен қатар экономиканың ең көп энергияны қажет ететін секторы соңғы жылдары жаңартылатын энергия көздеріне өткен тау-кен өнеркәсібі болып табылады.

Жақында Астанада өткен Minex Kazakhstan 13-ші тау-геологиялық форумда, эколог Елена Боровикова экономиканы декарбонизациялау, сондай-ақ әлемде болып жатқан энергетикалық дағдарыс туралы шешімдерді іздеу қажеттілігіне назар аударды. Компаниялар мен елдер баламалы энергияның дамуына көбірек көңіл бөледі. Жел энергиясын, күн, биомасса, жасыл сутегі өндіру жобаларын пайдалану пайда болады. Сонымен қатар тау-кен өнеркәсібі экономиканың энергияны көп қажет ететін салаларының бірі болып табылады. Әлемде қатты минералдарға сұраныс өсіп келе жатқандықтан, металдардың энергия сыйымдылығының одан әрі өсуі болжануда.

Мамандардың айтуынша, алтын энергияны көп қажет ететін өндіріс болып табылады және 1 миллион тоннаға шаққандағы парниктік газдар шығарындыларының ең көп мөлшерімен бірге жүреді. Мысалы, 2017 жылы әлемде 3,5 тоннадан астам алтын өндірілді. Ол үшін шамамен 250 терраватт энергия қажет болды. Парниктік газдардың шығарындылары бір мезгілде шамамен 75 миллион тонна көмірқышқыл газын құрады. Болат өндірісі энергияны аз қажет етеді және алтынмен салыстырғанда өндірілген металдың бір тоннасына парниктік шығарындылардың аз санымен бірге жүреді. Дегенмен шын мәнінде жаһандық масштабты темір өндірісі әлемдегі ең ірі энергияның тұтынушысы және парниктік газдар шығарындыларының көзі болып отыр дейді эколог мамандар.

Эколог-маман Асима Дайырова:

• Баламалы энергияның дамуынан қазірдің өзінде оң мысалдар бар. Мысал үшін, 2022 жылы Centamin компаниясына тиесілі Египеттік Сукари шахтасындағы тікелей шығарындыларды азайту үшін аккумулятор жүйесі бар 26 мегаватт қуаттылығы бар күн электр станциясы пайдалануға берілді және бұл шахтаға қуат тұтынудың 20% дейін қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бір мезгілде үнемдеу тәулігіне 70 мың литр дизель отынын құрады, бұл жылына 60 мың көмірқышқыл газының шығарындыларына тең. Ал Gold Mining Company Polyus Gold International ресейлік компаниялар жеткізетін гидроэнергетика бойынша топтың негізгі кәсіпорындарының электрмен жабдықтауға көшуінің арқасында энергия шығарындыларын 100% дерлік азайта алды. Тау-кен өнеркәсібінде жаңартылатын энергияны пайдалану 2008 жылы орнатылған қуаттылық 42 МВт-тан 2015 жылы айтарлықтай өскен және 2019 жылы күрт арта отырып, тау-кен жобаларында жаңартылатын энергияны пайдалану өсіп келеді, – деп атап өтті.

2018-2019 жылдары пайдалануға берілген жобалардың басым бөлігі – гибридті, яғни күн мен жел энергиясын пайдалануды аккумуляторлармен біріктіреді. Гибридті емес жобалардың ішінде күн және жел электр станциялары көш бастап тұр. Қазақстанда атом электр станцияларын дамытуға барлық алғышарттар бар. Бұл уранның әлемдік қоры мен оны өңдеу өнімдері бойынша да, ғылыми базасы бойынша да жетекші көрсеткіштер. Атом электр станциясы Алматы облысының Жамбыл ауданында салынады деп болжануда. 2023 жылы АЭС орналасатын орынды таңдау мәселесі қоғамдық талқылауға шығарылады.