Қазақстанда суицид саны азайды

Статистика мамандарының хабарлауынша, Қазақстанда суицид статистикасы төмендеді. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің мәліметі бойынша 2022 жылы аяқталған суицид оқиғаларының саны 4 мыңнан 3,7 мыңға дейін азайып отыр.

Психолог маман Зарина Ғабитханқызы:

— Өз-өзіне қол жұмсаудың себептері әрқашан әртүрлі болады. Көбінесе бұл әртүрлі себептердің жиынтығы. Статистикалық деректерде аталып өткендей, Қазақстанда көп тараған себептердің бірі — бас тарту сезімінен туындаған жалғыздық, ол түптеп келгенде депрессияның белгісі, яғни ауру. Мамандар мұндай қорытындыға әрбір суицид оқиғасы бойынша жеке жүргізілген тергеу эксперименттері арқылы келген. Екінші орында – қаржылық жағдай, үшінші – отбасындағы жанжалдар. Сондай-ақ, өз-өзіне қол жұмсаудың жалпы себебі — адамдарға төзгісіз азап әкелетін соматикалық аурулар, мысалдардың бірі — соңғы кезеңдерінде қатты ауырсыну болатын онкологиялық аурулар, — дейді.

Бұл көрсеткішті соңғы бес жылдағы көрсеткіштермен салыстыратын болсақ, ол орташа деңгейге тең. 7%-ға төмендеу тек 2021 жылы өз-өзіне қол жұмсау санының жоғары болуына байланысты. Суицидтен болатын өлім-жітім де азайып келеді. 2023 жылдың алғашқы  айларында 526 қазақстандық өз еркімен қайтыс болды, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 5%-ға аз.

Биылғы 2023 жылы өз-өзіне қол жұмсау әрекеттерінің саны іс жүзінде аяқталған қайғылы оқиғалардың санына сәйкес келетіні атап өтілді, атап айтқанда 3,7 мың (айырмашылық тек 65 жағдай). Бұл да соңғы бес жылдағы ең төменгі көрсеткіштердің бірі. Алдыңғы жылы әрекет саны әлдеқайда көп болды және 4,5 мыңды құрады.

Ер адамдар суицидтік мінез-құлыққа ең бейімі болып табылады. Аяқталған өз-өзіне қол жұмсау әрекеттерінің 78,9%-ында қазақстандық ер адамдар құрбан болды: 2,9 мың, ал әйелдерде бұл көрсеткіш 770. Олардың арасындағы айырмашылық төрт есе дерлік.

Қазақстандағы жасөспірімдердің өз-өзіне қол жұмсау мәселесі бұқаралық ақпарат құралдарында жиі талқыланады.

Алайда, статистикалық мәліметтерге сүйенсек, ең осал жас тобы 30-54 жас аралығындағы орта жастағы адамдар болып табылады, олар барлық аяқталған суицид әрекеттерінің 54,9%-ын құрады. Өз-өзіне қол жұмсау саны бойынша 23,5% үлеспен 55 жастан бастап егде жастағы адамдар екінші орында тұр.

Аяқталған суицид статистикасында 18 бен 29 жас аралығындағы жастардың үлесі 17,3% құрады. Бұл ретте суицидке әрекеттену статистикасында осы жас тобының үлесі біршама жоғары болды және 18,8%-ды құрады. Осыған ұқсас үрдіс балалар мен жасөспірімдердің өзіне-өзі қол жұмсау жағдайларында да байқалады, онда суицид әрекеттерінің үлесі аяқталған істердің үлесінен асып түседі: 5% қарсы 4,3%.

Адамдар неге суицидке барады?

Ресми деректерде адамдардың неліктен өз-өзіне қол жұмсайтыны туралы толық мәлімет бермейді. Жарияланған деректерге сәйкес, жағдайлардың тек 15,6% суицидке дейінгі факторларды көрсетті.

Суицидке дейінгі факторлар белгілі болған жағдайлардың тек 15,6% қарасақ, ең көп таралған мәселе -  жалғыздық болып табылады. 2022 жылы осы психологиялық проблемаға байланысты аяқталған суицидтің 230 оқиғасы тіркелді. Айта кету керек, 2021 жылмен салыстырғанда мұндай жағдайлардың саны 98-ге артқан.

Қолайсыз қаржылық жағдайға (алдыңғы жылғы 127-ге қарсы 164 жағдай) және қолайсыз тұрмыстық жағдайға (өткен жылғы 29-ға қарсы 37 жағдай) байланысты суицид санының өсуі байқалады. Полиция есептері бұл факторларға ерлердің өлімінде жиі сілтеме жасайды (77%). Серіктеспен қиын қарым-қатынас немесе азапты ажырасу 67 адамның өз-өзіне қол жұмсауына әкелді, бұл өткен жылмен салыстырғанда алты адамға көп. Осыншама дерлік қазақстандықтар, атап айтқанда 63 адам ауыр дертпен өмір сүрудің орнына өлімді таңдаған.