Қуатты өңірлер ұлттық жобасы: қандай мәселелер шешілді?!

Ал осы жылдың басынан бері жоба жұмыстары өз нәтижелерін көрсетіп те жатыр. Астана қаласы бойынша Аймақтық экономикалық даму орталығының директоры Серік Жақсыбековтың айтуынша: «Егер осы жобада қойылған барлық мақсаттар орындалса, бұл аймақтардың тұрғындарына негізгі қызметтерге тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Тұрғын үй мен коммуналдық жағдайды жақсарту, көлік байланысы және елдің транзиттік әлеуетін арттыру сынды мәселелерге байланысты сұрақтар шешімін табатын болады», – дейді.

Еске салайық, жалпы алғанда, биылғы жылы өңірлердің дамуы үшін ел 33 триллион теңге көлеміндегі инвестициялық көлемі бар бірнеше ондаған ірі жобалар іске қосылды. Өнеркәсіптік секторда бес жыл ішінде 500 миллиардтан астам теңге тарту жоспарлануда. Бұл, мысалы, өңдеу секторында жаңа кәсіпорындар құруға мүмкіндік береді. Тариф орта және жоғарғы шектердің тауарларын шығаруға, көршілес елдермен өндіріске қажетті шикізат ретінде, сондай-ақ ірі зауыттардың айналасында орналасатын ШОБ субъектілерінің санынан белдеу жасау ұсынылады.

Егер алдағы жылдардың болашағы туралы айтатын болсақ, онда 2029 жылға дейін 868 жобаны жұмысқа қабылдау жоспарлануда. Және бүкіл жобаның сәтті жүзеге асырылуымен 147 мың тұрақты жұмыс орны ашылады. Өндіріс көлемі бір жарым есе өседі. Инвестицияға келетін болсақ, олар 19,8 триллион теңгеге өседі.

Мәселен, Қостанай облысында жергілікті билік жалпы инвестиция көлемі 134 млрд теңгені құрайтын 13 жобаны жүзеге асырмақшы. Бұл ретте негізгі инвестиция өңдеу өнеркәсібіне – бұл 64,2%, машина жасау – 49,2%, тамақ өнімдерін өндіруге – 26%, металлургияға – 18,2% бағытталады. 2017 жылдан бері облыстағы өңдеуші кәсіпорындардың саны 599-дан (18%-ға) 706-ға, ал бұл кәсіпорындардағы жұмысшылар саны 20,1%-ға өсіп, 13 мың адамға жетті. Өндірілген өнім көлемі 3,4 есе өсті – 2022 жылы 46 млрд теңгеден 1,5 трлн теңгеге дейін өскен. Өндірістің өсімі 2023 жылы да жалғаспақ, бұл ретте жылдың өткен кезеңінде өсу үрдісі байқалады. Өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары 125,4 млрд теңгенің өнімін өндірді. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 21,3%-ға артық.

 «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйверлер» жобасы аясында 2023 жылы тағы қандай өндірістік нысандарды іске қосу жоспарлануда?

 Мысалы, Алматыда 5 млрд теңгеге салынатын темір конструкциялар зауыты ашылады. Кәсіпорын Түркиядан келген инвестордың қатысуымен салынып жатыр, оның жұмысының бірінші кезеңінде мұнда 70 адам жұмыспен қамтылады. Сол түрік инвесторларының көмегімен келесі жылы 2 млрд теңгеге балқымайтын болаттан жасалған құбырлар өндірісі жолға қойылмақ. Сол елдің тағы бір компаниясы 1,5 миллиард теңгеге металл тосқауылдар, көпірлер мен жол тораптарын шығаратын зауыт салуға мүдделі.

 Биыл Астанада 3,2 млрд теңгеге шағын форматтағы бетон бұйымдарын өндіретін өндіріс іске қосылады. Сонымен қатар 4 млрд теңгеге талшықты цемент тақталарын шығаратын нысанды салу жоспарлануда.

 Оңтүстік Қазақстан облысында полипропилен өндірісіне 17,2 млрд теңгеге бөлінеді. Оңтүстік өңірлерден Түркістан облысында жалпы құны 157,5 миллиард теңгені құрайтын натрий сутегі карбонатын (натрий гидрокарбонаты) өндіру жобасы аяқталуда. Өгем өзенінде су электр станцияларының каскады салынып жатыр, жақын арада пайдалануға беріледі. Оның құны 150 миллиард теңгені құрайды. Мамыр айында 18,6 млрд теңгеге ет өндіретін құс кешенін ашу жоспарланған. Нысанның қуаттылығы жылына 30 мың тонна етті құрайды.

МАҚСАТ – ЕЛДІҢ ДАМУЫН ҮДЕТУ

• «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйверлері» бағдарламасы бойынша биыл іске қосылатын кәсіпорындардың барлығын тізіп шығу өте ұзақ уақытты талап етеді. Бірақ менің ойымша, жоғарыда аталып өткен жобалар осыны көрсетеді. Бағдарлама қазіргі жағдайда Қазақстанның өндірістік экономикасын іс жүзінде қайта форматтауды білдіреді. Бұл біздің экономикалық ландшафтымызды толығымен өзгертуі керек, – дейді сарапшы Серік Жақсыбеков.

 Сарапшы түсіндіргендей, ұлттық жобаны жүзеге асыру тағы екі маңызды бағыт бойынша жүргізілуде: «Негізгі қызметтерге тең қолжетімділік» және «Көлік байланысын қамтамасыз ету». Ал бұл үшін төрт міндет, 20 көрсеткіш пен іс-шаралар белгіленіп алынған.

 Осыған дейінгі мамандар тәжірибесі көрсеткендей, 2021 жылдан бастап, дәлірек айтсақ, биылдан бастап бекітілген жоба инфрақұрылымды кешенді дамытудың дұрыс бағытын таңдады, бұл сапалы және жайлы тұрғын үйлердің қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік берді. Енді бұл ауданда 5,3 мың шақырым су құбыры мен су бұру желілерін, 175 шақырым нөсерлі кәріз желілері мен арықтарды салу және қайта жаңғырту жоспарлануда.

 Сонымен қатар 220 біріктірілген блоктық модульдер мен 2 407 жалпы үй жылу және су есептегіштерін орнату, кәріздік тазарту құрылыстарын салу және қайта жаңарту бойынша 11 жобаны іске асыру басталды. Бұл биылғы жоспардың тең жартысына тең.

 Екінші міндет – сапалы тұрғын үйге қолжетімділікті арттыру – «Жайлы тұрғын үй» бағдарламасы әзірленіп, оның аясында мақсатты топтағы 56 460 азаматқа субсидиялар, жеңілдетілген несиелер, жалға беру және тұрғын үйді жалға беру түріндегі қолдау шараларын көрсету жоспарлануда. Ал бүгінгі таңда тұрғын үй құрылысын дамытуда инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салу бойынша 375 жоба (жоспар 350) жүзеге асырылуда.

 Тұрғын үйлерді уақытылы пайдалануға беруді қамтамасыз ету үшін әкімдіктер нақты объектілер мен оларды іске асыру мерзімдерін көрсететін жол карталарын бекітіп, әрбір пайдалануға берілген нысан бойынша ай сайын мониторинг жүргізіледі.

 – Жобаны жүзеге асырудың ең табысты жылы 2022 жыл болды. Мәселен, ішкі желіні дамыту бағытында биылғы жылы жол құрылыс-жөндеу жұмыстарының жалпы қамтылуы 11,6 мың шақырым қоғамдық көлік жолдары құрады, – дейді Серік Жақсыбеков.

 Республикалық желі туралы айтатын болсақ, онда мұндағы құрылыс және қайта құру жұмыстарының қамтылуы 4 мың шақырымды құраса, оның 1,2 мың шақырымындағы негізгі жұмыстар аяқталды. Бұл ретте 3000 шақырымнан астам күрделі және орташа жөндеу жұмыстары жүргізіліп, оның 679 шақырымы аяқталды. Бірақ жергілікті желі жолдарында жөндеудің барлық түрі 4,6 мың шақырымды қамтыса, оның 2,6 мың шақырымы аяқталды.

Сонымен қатар республикалық жоба аясында Ақмола облысында, атап айтқанда, Степногорск және Ақкөл қалаларында жолдар қайта жаңғыртылады.

 Жалпы, өңірлер арасындағы және өңірлер ішіндегі инфрақұрылымдық байланыс желісі бойынша ішкі коммуникацияларды дамыту Қазақстанның жаһандық рейтингте келесі позицияларын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді:

 – «Инфрақұрылым» индикаторы бойынша ДЭФ бәсекеге қабілеттілігі бойынша 62-ден 49-ға дейін;

-  «Логистикалық қызмет көрсету» (LPI) бойынша Дүниежүзілік банк рейтингінде 71-ден 50-ге дейін.

 Ал бұл жоғарыда аталған рейтингтерді басшылыққа алатын шетелдік ірі инвесторлар алдында еліміздің беделі өте маңызды.

Өткен жылдың қорытындысы жобаның қалай жүзеге асырылып жатқанын айғақтайды, осы кезеңде республикалық жобаның барлық іс-шараларына 1,8 триллион теңге жоспарланған болса, оның 709 миллиарды бюджеттен тыс қаражат. Және бұл қаражаттың барлығы сәтті игеріліп жатыр, бұл табыстылықты көрсетеді деуге болады.