Шетелдік тікелей инвестициялар әлемде төмендесе, Қазақстанда өсті

       Біріккен Ұлттар Ұйымының Сауда және даму жөніндегі конференциясы (ЮНКТАД) 2021 жылғы әлемдік инвестиция туралы баяндамасын жариялады. БҰҰ сарапшыларының бағалауы бойынша, 2020 жылы әлемдегі шетелдік тікелей инвестициялар (ШТИ) көлемі бір жыл бұрынғы 1,5 триллион доллардан 1 триллион долларға дейін төмендеді. Баяндаманың авторлары ШТИ 2020 жылы 15 жыл бұрынғы деңгейге дейін төмендегенін, тіпті 2009 жылғы дағдарысты күзден де асып түскенін айтады. Дамыған бай елдер (олар бүкіләлемдік ШТИ-дің үштен бір бөлігін құрайды) 2020 жылғы дағдарыс кезінде шетелдік инвесторларды ең аз тартты, бұл елдер шетелдік тікелей инвестициялардың 58 пайызын жоғалтты, ақшалай түрде айтсақ, бұл  –437 млрд доллар. Еуропалық мемлекеттер аталмыш инвестициялардың 80 пайызын жоғалтты, Солтүстік Американың шығыны аз: –42 пайыз.

        Ал дамушы экономикаларға (жаһандық шетелдік тікелей инвестициялардың шамамен үштен екісі) аз әсер етті. Латын Америкасына инвестициялар ағынының төмендеуі 45 пайыз, ал Африкаға 16 пайыз болғанымен, дамушы елдердің жалпы көрсеткіші 8 пайызға кеміді. Бұл 535 миллиардтан астам доллар алған Азияға байланысты болды. Бұл жерде Қытай дағдарыс кезінде экономикалық өсуді көрсете білді, сонымен қатар шетелдік инвестициялар саласындағы ырықтандыру саясатын жалғастыруда, ал Үндістан IT саласындағы M&A мәмілелерінің арқасында табысқа жете білді.

        Экономикасы өтпелі елдерде (ТМД мемлекеттері, Сербия, Албания, Черногория) өткен жылы шетелдік тікелей инвестициялар көлемі екі есеге – 58 миллиард доллардан 24 миллиард долларға дейін төмендеді. Ресей Федерациясына шетелдік тікелей инвестициялар 32 миллиард доллардан 10 долларға дейін құлдырады. Баяндама авторлары пандемия мен мұнай бағасының төмен болуы салдарынан Ресейге шетелдік тікелей инвестициялардың түсуі төмендегенін, бұл инвесторлардың мұнай секторына деген қызығушылығын төмендеткенін айтады.

       Тек Беларусь, Черногория және Қазақстан cекілді өтпелі экономикасы бар елдер арасында шетелдік тікелей инвестициялардың оң динамикасын көрсетті. ЮНКТАД сарапшылары Қазақстан экономикасындағы ШТИ жағдайын ерекше жағдай деп атады. Ел 3,9 миллиард доллар алды, бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 35 пайыз артық көрсеткіш (2,8 миллиард доллар). Өткен жылғы әлемдік инвестициялар жөніндегі есептің алдын ала болжамы жақсы нәтиже бермесе де, 2020 жылы Қазақстан кіретін ШТИ-дің 38 пайызын жіберіп алуы мүмкін еді.

       Тау-кен өнеркәсібіне, көлікке, қаржылық қызметтерге, телекоммуникация мен энергетикаға инвестициялардың өсуі, әсіресе, пандемиядан зардап шеккен құрылыс, металлургия мен саудаға инвестициялардың төмендеуінің орнын толтырды. Елдің ірі мұнай өнеркәсібіндегі ШТИ-дің көп бөлігі 2022 жылға дейін аяқталуы тиіс Теңіздің ірі жобасына қатысатын АҚШ-тың Chevron компаниясында болды. Халықаралық мәмілелер шеңберінде Қытай капиталының қатысуымен QazTechna (Қарағанды ​​облысы Саран қаласы) автобустарын шығаратын зауыт пайдалануға берілді. Қытайлық инвестордың есебінен 2020 жылы DoubleStar резеңке мен шина шығаратын зауыттың құрылысы басталды.

Сала мамандарының алдын ала бағалауы бойынша 2021 жылы шетелдік тікелей инвестициялардың ағыны 2020 жылмен салыстырғанда 10-15 пайызға артып, ішінара қалпына келе бастайды.

       «Қазіргі болжамдар көрсеткендей, 2022 жылы шетелдік тікелей инвестициялар тағы 15-20 пайызға өсіп, 1,4 трлн долларға жетеді. Бұл сценарий келесі екі жылда денсаулық пен экономикалық жағдай одан әрі тұрақталатын жағдайда мүмкін болады. Пессимистік сценарий нөлдік өсу мүмкіндігін көрсетеді – 2021 және 2022 жылдары шамамен 1,2 триллион доллар», – деп жазады ЮНКТАД экономистері.

       Ұзақ мерзімді перспективада инвесторлар үшін оң факторлар тиімді вакцинация, тауарларға әлемдік сұраныстың артуы және аймақтық, сондай-ақ халықаралық геосаяси шиеленістің бәсеңдеуі болуы мүмкін.