Шымкенттік ғалымдар ауыз суды тазартудың жаңа әдісін ойлап тапты

Мәселен, Шымкенттегі зертханалардың бірінде олар кептірілген жемістерді химиялық қоспасыз дайындаудың және стевия өсімдігінен биологиялық белсенді қоспаларды кетірудің жаңа әдістерін ойлап тапты.

Осы зертханада олар сапалы суды қалай жасауға болатындығының жолын ойлап тапты. Жылпы, Қазақстан билігі үш жылдың ішінде халықты 100 пайыз сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуді жоспарлап отыр. Кейбір өңірлердегі су құбырларының тозығы жеткенін, модернизацияланбағанын және су сапасының төмендігін ескерсек, қойылған міндет өте ауқымды.

"Қазақстанның су экожүйелері ерекше осал, сондықтан дер кезінде шаралар қабылданбаса, Арал қасіреті Балқаш көлінде, Жайық өзенінің атырауында, жағдайы ұңғымаға байланысты басқа да экожүйелерде қайталануы мүмкін" —  делінген БҰҰДБ есебінде.

Мамандар суды үнемдеу шаралары климаттың өзгеруіне бейімделудің басты басымдығы екенін атап көрсетеді. Барлық деңгейлерде және барлық секторларда суды үнемдеу қазіргі уақытта пайдаланылатын барлық су ресурстарының 50% үнемдеуге мүмкіндік береді. Осы мақсатта суды үнемдеуге қойылатын талаптарды арттыру және бұл міндетті мемлекеттік және жергілікті билік органдарының барлық қолданыстағы саясаттарына біріктіру ұсынылады. 

Еліміздің бірқатар жерлерінде ескі кеңестік қондырғылар орнатылған. Мамандар ескі тазарту жүйелері негізінен судағы тұзды кетіруге бағытталғанын айтады. Қазақ ғалымдары осы ерекшеліктерді ескеретін технология жасап шығарды. Өйткені, олардың әрқайсысында судың қасиеттері әртүрлі. «Инновациялық су тазарту жүйелері» ғылыми-зерттеу зертханасының меңгерушісі Ю. М.Әуезов Абдуғани Әзімов:

— Біз бұл технологиялардың барлығын Қазақстан бойынша таратамыз. Біз тазарту құрылыстарын оңтайландырып, жаңартып, өзіміздің жылжымалы тазарту қондырғыларын орнатамыз, — деп түсіндірді.

Жобаны Ғылым және жоғары білім министрлігі 323 миллион теңге грантпен қаржыландырды. Тағы 33 миллион бөлігін жеке инвестор инвестициялаған.

Бұл қазақстандық зерттеушілердің жалғыз сәтті жобасы емес, кептірілген жемістерге, дәлірек айтсақ, оларды тұтынуға дейін өңдеуге қатысты тағы бір жоба бар. Ал тазалау негізгі қажеттілік болып қалады. Мысалы, импорттық кептірілген жемістерден ғалымдар ас содасынан бастап күкірт қышқылына дейін әртүрлі зиянды заттар табылған.

Мұсатилла Тоханов,  агроөнеркәсіп кешенінің басшысы:

— Жемістерді кептіруге арналған Орталық Азия және Шығыс технологиялары ас содасы мен күйдіргіш сода сияқты химиялық реагенттерді пайдаланады. Сондай-ақ күкіртті ангидрит пен күкірт қышқылы да. Бұл химиялық ерітінділер өнім өндіруде үлкен әсерге жету үшін бумен бірге өткізіледі. Зертханамызда біз тағам дайындау процесінің химиялық құрамын толығымен жойып қана қоймай, осы 4 камераға берілетін жылы будың арқасында өнімнің эстетикалық көрінісін және оның шынайы дәмін сақтап қалдық, — дейді.

Ғалымдар қант алмастырғышты да ойлап табуда. Аргентинадан әкелінген стевия өсімдігінен қант диабетімен ауыратын адамдар да тұтынатын белсенді тағамдық қоспаларды алуға болады. Тұқым жылыжайда егіліп, тірі қалу көрсеткіші жоғары болды.

«Бір килограмм стевия 200 келі қанттың орнын басады. Ол қанттан 200 есе тәтті. Биыл кем дегенде 1 гектар жерді, көп дегенде, 10 гектарды алуды жоспарлап отырмыз. Егер бәрі жақсы болса, келесі жылы ауданымыз ұлғаяды деп ойлаймын», — деп қосты Абдуғани Азимов.

Шымкенттік ғалымдар барлығы 7 өнертабыс дайындап отыр. Соңғы екеуі металлургиялық процестермен байланысты. Алдағы уақытта технологияларды өндіріске енгізу жоспарлануда.