15 қараша: теңге күніне 15 дерек

Адамның қаржылық сауаты – өзі күнделікті өмірде қолданып жүрген ақшасының төл тарихын білуден басталады. Біздің жағдайда ол – Теңгенің тарихы.

- Банкноттың ең алғашқы эскизін 1992 жылы Лондондағы зауытта Тимур Сүлейменов жасаған. Эскизде әл-Фарабидің портреті бейнеленген және «теңге» сөзі алғаш рет жазылған. 

- Тәуелсіз Қазақстанның ұлттық теңгесі ең алғаш рет 1993 жылы пайда болды. 15 қарашада Қазақстан деген жас мемлекеттің ұлттық валютасы айналымға енді.

- 1991 жылы теңгенің дүниеге келуіне үлес қосқан, дизайнын әзірлеген, суретші мамандарымыз бар. Тимур Сүлейменов, Меңдiбай Әлi, Досбол Қасымов, Ағымсалы Дүзелханов пен Хайролла Ғабжәлел сияқты суретшілерді ұмытуға болмайды. 

- Ұлттық валюта жасалғанға дейін жиналыстар өткізіліп, оның барысында ұлттық банкноттар мен монеталардың бет жағында еліміздің батырлары мен тарихи тұлғаларының бет-бейнесі бейнеленеді, теңге айналымын табиғи ландшафттар мен сәулет ғимараттарына, ескерткіштерге қалдыру керек" деген шешім қабылданды.

- Алғашқы тең­ге­­нi «Harrison&sons» компаниясы Англияда басып шығарды. Сол кезде төл теңгемізде қазақтың ұлы ойшылдары мен хандарының бейнесі бейнеленді.

- Қазақтардың төл теңгені қағазға ба­сып беру тура­лы тапсырысы­ компа­нияның әлем­дік­ дең­гейде атын шы­ғаруға себеп болды.  Сол кезде төл теңгемізде қазақтың ұлы ойшылдары мен хандарының бейнесі бейнеленді.

- Аталмыш компания Ұлыбритания ханымының Алтын белгісімен марапатталып, біздің ұлттық валютамыздың арқасында Британия корольдігінің ең үздік экспорттық өнімі аталды.

- Қажетті жабдықтар мен заманауи технология алынған соң, теңге өз елімізде шығатын болды. Тұңғыш банкнот фабрикасы 1995 жылы мамыр айында ашылды.

- Қазақстанның алғашқы күміс монетасы 1995 жылы Абай Құнанбаевтың туғанына 150 жыл толуына орай шығарылды. Елтаңба мен ту бейнеленген алғашқы түсті монеталар ұлттық валютаның 10 жылдығына орай шығарылды.

- Алғашында ұлттық валютаға «сом» атауын бермек болған, алайда көрші мемлекет қырғыз сомын енгізгеннен кейін «теңге» сөзі қабылданады. Бұл атаудың тарихы ортағасырлық түркілердің «денге» немесе «танга» күміс монеталарынан бастау алады.

- Ашық деректерде Ұлттық банктің бастапқы уақытта 1 теңгені сол кездегі мың рубльге бағалағаны айтылады. Кейін қоғамдық қатынастар ескеріліп, 1 теңге 500 сомға бекітілді. Осылайше, теңге бірінші айналымға кірген күні 1 доллар – 4 теңге 75 тиын болады.

- Қазақ теңгесінің өмірге келуіне Кеңес үкіметінің ыдырап, экономикасы құлдырап, енді егемендік алған мемлекеттердің қиыншылықтары бірден-бір әсер етті. Себебі, өзінің ұлттық валютасы жоқ елдер рубльге амалсыз байланып, рубль құнсызданып, инфляция деңгейі мыңдаған пайыздардан асып кеткен.

- Айналымға теңге енгізілгеннен кейін Ұлттық банктің алдында үлкен мақсаттар қойылды. Ең үлкені – экономиканы құрдымға құлатып алмау.

- Қазір нарықта "теңге" еркін ұшып жүр. Теңгенің құны қолмен басқарылмайды. Яғни оның нарықтағы бағамы доллар мен рубльге деген сұраныстан қалыптасып отыр.

- 2006 жылы 2, 5 және 10 мың теңгелік банкноттар пайда болды. Бұл теңгелер де дизайнымен көзге түсіп, талай халықаралық байқау­­да жеңімпаз атанды.