Ұлттық құқықтық жүйені дамыта алдық па?

Тұжырымдама заңнаманың жекелеген салаларын дамытудың негізгі бағыттарын қамтитын жаңа бағдарламалық құжат болып табылады. Осы ұжырымдамаға дейін Құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы, 2002-2010 жылдарға және 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасы қолданыста болды. 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған тұжырымдаманы іске асыру мақсатында мемлекеттік басқару моделін жетілдіруге бағытталған қазақстандық құқықтық жүйені жаңғырту, экономикалық өсуді қамтамасыз ету және білім беру, денсаулық сақтау және азаматтарды әлеуметтік қорғау саласындағы бірқатар мәселелерді шешу шаралары қабылданды.

ҚР Әділет министрлігінің мәліметінше, тұжырымдаманың 163 нормасының 155 нормасы орындалды, 2 норма жартылай орындалды, мемлекеттік органдармен 6 шара бойынша жұмыс жүргізілуде. Жаңа редакцияда бірқатар кодификацияланған актілер қабылданды: 2011 жылы – Неке және отбасы туралы кодекс, 2014 жылы – Қылмыстық, Қылмыстық-процестік, Қылмыстық атқару және Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстер, 2015 жылы – Азаматтық іс жүргізу және Еңбек кодекстері, 2017 жылы – Салық және Кеден кодекстері, 2020 жылы – Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы кодекс. 2021 жылғы 12 наурызда Мемлекет басшысы заң шығармашылық жұмысының барлық кезеңдерін жаңғыртуды көздейтін «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне норма шығармашылығын жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойды. Осы Заңның жаңалықтары заң жобаларына ғылыми-құқықтық сараптама жүргізу тәртібін қайта қарауға да тоқталды.

Құқықтық білім беру саласын жетілдірудің 2017-2022 жылдарға арналған тұжырымдамасы да қабылданды, оның міндеттері:

— заңды мінез-құлқымен және азаматтық белсенділігімен ерекшеленетін қоғам мен азаматтардың құқықтық мәдениетінің деңгейін көтеру;

— татуластыру рәсімдерінің және дауларды соттан тыс реттеу тетіктерінің аясын кеңейту;

— соның ішінде сотта да, соттан тыс уақытта да жеке-құқықтық жанжалдардың тараптары арасында ымыраға келудің әртүрлі тәсілдері мен амалдарын қамтамасыз ету арқылы.

Құқықтық ағарту тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп бір жыл ішінде 5 мыңнан астам іс-шара өткізілді, оның ішінде: 385 телевизиялық және 536-сы БАҚ-та, 46 қайырымдылық акциясы, тікелей эфирде көрсетілді, әлеуметтік желілерде – 2308, азаматтарды қабылдау – 1257, брифинг – 181, халықпен кездесу – 25, кездесулер мен конференциялар – 59, семинарлар мен лекциялар – 23, дөңгелек үстелдер – 68, т.б. 7000-ға жуық билбордтар мен баннерлер орналастырылды, әлеуметтік желілерде, теледидар мен LED экрандарда 3000 аудио-бейне роликтер орналастырылды, 13000 ақпараттық-түсіндіру материалдары мен пресс-релиздер шығарылды, 17 миллионнан астам үлестірмелі материалдар (брошюралар, парақшалар, буклеттер мен ескерткіштер) шығарылды. Сонымен қатар қоғам мен азаматтардың құқықтық мәдениетінің деңгейін арттыру мақсатында тұрақты негізде адвокаттармен, нотариустармен және заң консультанттарымен бірлесіп «Ашық есік күні», «Әділет кеңестері» және т.б. шаралар өткізіліп тұрады.

«Құқықтық мәдениет» арнайы жобасының тұжырымдамасы аясында оны іске асыру жоспары бекітілді. Жоба Қазақстан халқының құқықтық мәдениеті мен құқықтық санасын қалыптастыруға, құқықтық мінез-құлқы дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Арнайы жоба аясында жергілікті атқарушы органдардың үкіметтік емес ұйымдармен (ҮЕҰ) және қоғамдық бірлестіктермен, халықты жұмыспен қамту орталықтарымен, басқа да оқу орындарымен ынтымақтастыққа мүдделі білім беру ұйымдарымен әріптестік байланысы жүзеге асырылуда. 121 мыңға жуық нормативтік-құқықтық актілерді қамтитын «Әділет» электронды ақпараттық-құқықтық жүйесіне тегін қолжетімділік кеңінен қамтамасыз етілген.

Азаматтарға ақпараттық, консультативтік құқықтық көмек көрсету мақсатында Call-орталығы (119, 58-00-58), WhatsApp мессенджері (+7 708 693 56 31), «Виртуалды кеңесші» виджеті, «Заң кеңесі» бөлімі. 107 мыңнан астам азаматқа кеңес берілді.

Осылайша, мемлекет азаматтардың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық санасын дамытуды, олардың әкімшілік және сот ісін жүргізуде заңмен қорғалатын мүдделерін, сондай-ақ халықтың кең ауқымы үшін білікті заң көмегіне қол жеткізуді қамтамасыз ететін жағдайлар жасайды.