«Жасыл Қазақстан» жобасына қандай өзгерістер енді?

Кең байтақ даласымен және қайталанбас табиғи сұлулығымен танымал Қазақстан бүгінде өзінің табиғи ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану мәселесінің алдында тұр. «Жасыл Қазақстан» бастамасы елдің барлық тұрғындары үшін қоршаған ортаны қорғауға және тұрақты болашақты құруға бағытталған стратегиялар мен іс-әрекеттердің негізгі катализаторына айналды. Қазіргі әлем күрделі экологиялық проблемалармен бетпе-бет келіп отыр, Қазақстан да бұдан тыс емес. Климаттың өзгеруі, судың ластануы, биоалуантүрліліктің жоғалуы және адам денсаулығына қауіп төнуі дереу және мақсатты шараларды талап етеді.

Жаңа тұжырымдама кімге әсер етеді?

Өзгерістер енгізілген құжатта суды үнемдейтін технологияларды кеңінен енгізу және антропогендік ағынды суларды терең тазарту су ресурстарын пайдалануда тұрақтылықты қалыптастырып, таза су қоймаларының санын арттыруға ықпал ететіні көрсетілген. Оны ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте пайдалану да жоспарға енгізілген.

Ал ауыл шаруашылығының тұрақты дамуы, оған органикалық өнімдердің үлесін, сондай-ақ техникалық жарақтандыру, тұқым генофондын қамтамасыз ету арқылы қол жеткізуге болады. Бұл факторлар өнімділікті ғана емес, сонымен қатар жобаның қоршаған ортаға зиянсыздығын арттырады деп күтілуде.

Өнеркәсіп, құрылыс және көлік салаларында да өзгерістер болады, өйткені олар энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру принциптерін бірінші орынға қоюды жоспарлап отыр. Бұл жалпы ішкі өнімнің энергия сыйымдылығын төмендетеді. Электр энергетикасына келетін болсақ, мемлекет көміртегі бейтараптығына көшу шараларын көптен бері белсенді түрде қабылдап келеді. Бұған қол жеткізу үшін жаңартылатын энергия көздерін пайдалану үлесі артып келеді, көмірмен жұмыс істейтін электр қуатын өндіруді біртіндеп қысқарта отырып, көміртекті алу және сақтау (CCS) технологиялары әзірленуде.

Негізгі мәселелердің бірі – ауаның ластану деңгейі. Оның жоғары көрсеткіштеріне байланысты үкімет Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының стандарттарына көшуді және өнеркәсіпке ең жақсы және ең қолжетімді технологияларды енгізуді жоспарлады.

Қазақстанның барлық аймақтары үшін өзекті мәселе – қалдықтардың ластану деңгейінің жоғарылауы және оларды жинау мен жоюдың қиындығы. Тұжырымдамада қалдықтарды бөлек жинау жүйесін кеңінен енгізу, өндірістік және коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу мен қайта пайдалануды арттыру ұсынылады. Бұл ретте үкімет экологиялық мәдениет пен жауапкершілікті арттыру процестеріне бизнесті белсенді түрде тартуды, қоғам өкілдерін экологиялық жағдай туралы ақпаратпен жұмыс істеуге тартуды, барлық жерде халықтың жалпыға бірдей экологиялық білімін енгізуді көздеп отыр.

Қазақстанда инфрақұрылымның айтарлықтай жаңаруы мен дамуы болады. 2035 жылға қарай электр станцияларының белгіленген қуаты ұлғаяды. 2021 жылмен салыстырғанда электр қуаты 70 пайызға артады. Ғимаратты жаңғырту секторындағы мемлекеттік саясаттың белгіленген мақсаттарына сәйкес 2029 жылға қарай энергия тұтыну 2021 жылғы деңгеймен салыстырғанда 10%-ға қысқарады.

2050 жылға қарай ел су және жер ресурстарын тұрақты басқаруға қол жеткізе алады және көптеген көрсеткіштер бойынша Экономикалық ынтымақтастық ұйымына қатысушы елдермен табиғи капиталды пайдаланудың орташа тиімділігімен тең болады.

Еңбек нарығы жасыл және басқа жұмыс орындарынан тұратын болады. «Жасыл» жұмыс орындарын экологиялық тиімсіз жұмыс орындарынан ауысатын мамандар, ішінара еңбек нарығына жаңадан келгендер (білікті жастар) және басқа жұмыс орындарының мамандары толтырады.

Сондай-ақ жасыл экономикаға көшуге бұқаралық ақпарат құралдары мен қоғамдық ұйымдардың мамандары тартылып, әсіресе жастар мен мектеп оқушылары арасында ақпараттық науқандар жүргізілмек.

«Инвестициялық қажеттіліктер» бөлімшесі де өзгерістерге ұшырады. Тұжырымдаманы іске асыру үшін қажетті қосымша инвестициялардың жалпы көлемі қазірден бастап 2050 жылға дейін жыл сайын орта есеппен шамамен 15 миллиард долларды құрайтыны көрсетілген.

Бұл бастамалар болашақта пайдасын көрсетеді

Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшу тұжырымдамасы 2050 жылға қарай жоспарланған өзгерістерге байланысты елдің жылдық жалпы ішкі өнімі базалық сценариймен салыстырғанда төрттен бір есеге артады деп болжайды. Құжат авторлары уақыт өте келе бірқатар іс-шаралар арқылы ел «жаңа өндірістер мен қызметтерді қалыптастыруға немесе жаңғыртуға, барлық жерде халықтың өмір сүру сапасының жоғары стандарттарын қамтамасыз етуге» сенімді.

Құжатты әзірлеушілердің есептеулері бойынша, шараларды қабылдау инвестиция ағынын жандандырып, олардың елдегі жалпы ішкі өнімдегі үлесін іске асыру фазаларына қарай 3-13%-ға арттырады.

Сонымен қатар, осы шараларды жүзеге асыру жылдық инвестиция көлемінің 2031–2040 жылдарға орта есеппен 7–8%-ға (10 жылда 235–270 млрд. АҚШ доллары) және 2041–2050 жылдарға 14–15%-ға жоғары болуын қамтамасыз етеді.

«Жасыл Қазақстан» бастамасы іске қосылғаннан бері айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізілді. Жаңартылатын энергия көздерінің үлесін арттыру, судың сапасын жақсарту, бірегей табиғи экожүйелерді қалпына келтіру – осының барлығы қабылданған шаралардың тиімділігін растайды.

Дегенмен, Қазақстанның алдында өзгермелі климатқа бейімделу, экономикалық өсу жағдайында табиғи ресурстарды тұрақты пайдалану және қалалардағы қоршаған ортаны сақтау сияқты жаңа міндеттер тұр.

Қорытындылай келе айтарымыз «Жасыл Қазақстан» бастамасы жай ғана іс-қимыл жоспары емес, ол болашақ ұрпаққа ел табиғатының сұлулығы мен байлығын сақтау жөніндегі міндеттеме. Бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін қоғамның барлық деңгейлерінің, мемлекеттік органдардың, бизнес пен қоғамдық ұйымдардың бірлескен күш-жігері қажет. Сонда ғана Қазақстан тек экономикалық держава ғана емес, сонымен қатар аймақтағы және әлемде экологиялық көшбасшыға айнала алады.

Осы және басқа да көптеген шаралар Қазақстанға жалпы әл-ауқат пен қоршаған ортаны сақтауға ықпал ететін таза және тұрақты экономикаға қарай жылжуға көмектеседі.