«Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасы 4 стратегиялық көрсеткішке қол жеткізеді

Іске асыру кезеңі 2021-2025 жылдарды қамтиды. Жобаның мақсаты халық үшін қолайлы өмір сүру ортасын құру және экологиялық жағдайды жақсарту, оның ішінде: атмосфералық ауа сапасын жақсарту, өндіріс және тұтыну қалдықтарымен тиімді жұмыс істеу, суды тиімді және ұқыпты пайдалану, Балқаш көлі мен Солтүстік Арал теңізінің экожүйелерін сақтау, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар түрлері мен ихтиофаунаның санын ұлғайту, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру, жасыл екпелер алаңын ұлғайту, табиғат пен жануарлар дүниесіне ұқыпты қарауға дағдыландыру арқылы биологиялық әртүрлілікті сақтау, сондай-ақ халықтың экологиялық санасын жаңғырту.

Жобаны қаржыландыру

                                                                                                       (мың.тенге):

2021 жылы Ұлттық жобасын іске асыруға (ҚРҮҚ сәйкес) республикалық бюджеттен 26 982 281 мың теңге (оның ішінде республикалық бюджеттік бағдарламаларды іске асыруға – 18 540 482 мың теңге, өңірлерге нысаналы трансферттер мен кредиттерді аудару үшін – 8 441 799 мың теңге), жергілікті бюджет қаражаты – 15 179 155 мың теңге, өзге де көздер – 48 508 830 мың теңге.

Оның ішінде республикалық бюджеттен 27 633 995 мың теңге бөлінді

(оның ішінде республикалық бюджеттік бағдарламаларды іске асыруға – 18 175 530 мың теңге, өңірлерге нысаналы трансферттер мен кредиттерді аудару үшін – 9 458 465 мың теңге), жергілікті бюджет қаражаты – 15 179 155 мың теңге, өзге де көздер – 48 508 830 мың теңге.

2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикалық бюджет қаражаты бойынша 27 233 945,9 мың теңге немесе 98,6% орындалды, оның ішінде республикалық бюджеттік бағдарламалар бойынша – 18 150 480,9 мың теңге, нысаналы трансферттер мен кредиттер бойынша – 9 083 465,0 мың теңге. 400 049,1 мың теңге сомасында қаражат орындалмаған, оның ішінде әкімшінің өзі іске асыратын шығыстар бойынша 25 049,1 мың теңге, 375 000 мың теңге – ЖАО нысаналы трансферттерді игермеген.

Жалпы, «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасында 4 стратегиялық көрсеткішке қол жеткізу қарастырылған: 2025 жылға қарай халықтың экологиялық өмір сүру сапасына қанағаттану деңгейін 80% — ға дейін қамтамасыз ету, 2015 жылғы деңгейден 2025 жылға қарай ҚР ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын кемінде 20% — ға төмендету, 2025 жылға қарай заңды тұлға мәртебесі бар ЕҚТА алаңына қол жеткізу 2,8 %, 2025 жылға қарай елдің ормандылығына 5% — ға дейін қол жеткізу.

Көрсетілген 4 стратегиялық көрсеткішке қол жеткізу үшін мынадай 4 бағытты, 11 міндетті және 19 көрсеткішті іске асыру көзделеді(оның ішінде 2021 жылға арналған 7 көрсеткіш бойынша мән белгіленбеген).

Стратегиялық көрсеткіш бойынша 2025 жылға қарай халықтың экологиялық өмір сүру сапасына қанағаттану деңгейін 80% — ға дейін қамтамасыз ету жоспарланған.  Оның ішінде  «Таза Қазақстан» атмосфералық ауа сапасын жақсартуға бағытталады.

Осы міндет бойынша «өнеркәсіп кәсіпорындары бойынша ірі қалалардағы стационарлық көздерден атмосфераға шығатын ластаушы заттар шығарындыларын азайту» көрсеткіші (Теміртау, Нұр-сұлтан, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Өскемен, Қарағанды, Балқаш, Жезқазған, Шымкент қалаларында орналасқан 16 кәсіпорында ластаушы заттар шығарындыларын азайту) көзделген.

2021 жылы 16 өнеркәсіп кәсіпорындарымен атмосфералық ауаға іс жүзінде 655,17 мың тонна ластаушы заттар шығарылды, жоспар бойынша 803,8 мың тонна (көрсеткішті орындау — 122%), ал табиғатты қорғау іс-шараларын іске асыруға 15,388 млрд.теңге игерілді. 2021 жылы Теміртау қаласында атмосфералық ауаға ластауыш заттардың шығарындылары – «АрселорМиттал Теміртау» АҚ ДК жоспары 285 мың тоннаны құрады, Нұр-сұлтан қаласында – «Астана Энергия» АҚ жоспары 70,7 мың тоннаны құрады, 55,4 мың тоннаны құрады, Алматы қаласында – «АЛЭС»АҚ жоспар бойынша 47,6 мың тонна 35,96 мың тоннаны құрады; Шымкент қаласында — «ПКОП» ЖШС жоспар бойынша 22,987 мың тонна 11,5 мың тоннаны құрады; Ақтөбе қаласында – «Қазхром» ТҰК» АҚ 19,829 мың тонна жоспарында 12,4 мың тоннаны құрады, «АХҚЗ» АҚ жоспары 1,735 мың тонна жоспарында 0,93 мың тоннаны құрады, «Ақтөбе ЖЭО» АҚ жоспары 3,432 мың тонна жоспарында 1,394 мың тоннаны құрады, «Стройдеталь» ЖШС жоспары бойынша 0,5 мың тоннаны құрады 0,393 мың тоннаны құрады; Атырау қаласында – «АМӨЗ» ақ жоспар бойынша 19,566 мың тоннаны құрады, 11,8 мың тоннаны құрады, Өскемен қаласында-»Казцинк» ЖШС ӨТМК жоспар бойынша 26,2599 мың тоннаны құрады, 24,4 мың тоннаны құрады, «ӨТЭО» АҚ жоспар бойынша 17,8 мың тонна 16,1 мың тоннаны құрады; Қарағанды қаласында – «Караганда Энергоцентр» ЖШС жоспар бойынша 39,162 мың тоннаны 34,7 мың тоннаны құрады; Жезқазған қаласында – ЖМЗ «Kazakhmys Smelting» ЖШС жоспар деңгейінде 63,2 мың тоннаны құрады; Балқаш қаласында «Kazakhmys Smelting» ЖШС жоспар деңгейінде 75,2 мың тоннаны құрады, Павлодар қаласында – «Kazakhmys Smelting» ЖШС жоспар деңгейінде 75,2 мың тоннаны құрады. «ПМХЗ» жоспар бойынша 21,8 мың тонна 21,2 мың тоннаны құрады, «Алюминий Қазақстан» АҚ жоспар бойынша 89 мың тонна 80,6 мың тоннаны құрады.

Осылайша, өнеркәсіп кәсіпорындары бойынша ірі қалалардағы стационарлық көздерден атмосфераға шығатын ластаушы заттардың шығарындыларын азайту бойынша көрсеткішке қол жеткізілді.

Бұл міндетке қол жеткізу үшін 2021 жылы бюджеттен қаражат көзделмеген, бюджеттен тыс қаражат есебінен 26 485 900 мың теңге жоспарланған, іс жүзінде 15 388 837,1 мың теңге бөлінді және игерілді.

Екігші міндет,  қалдықтарды тұрақты басқару. 2021 жылы осы міндетті іске асыруға (ҚРҮҚ сәйкес) 3 079 300 мың теңге, оның ішінде жергілікті бюджет қаражаты 829 520 мың теңге, өзге де көздер 2 249 780 мың теңге көзделген.

Оның ішінде 2 796 311 мың теңге бөлінді, оның ішінде жергілікті бюджет қаражаты — 584 237 мың теңге, басқа көздер-2 212 074 мың теңге.

Осы міндет бойынша Нұрсұлтан және Шымкент қалаларын, Павлодар және Қызылорда облыстарын бөлек жинаумен қамту, фракция бойынша факт жоспар бойынша 53,21% құрады — 40%, қалдықтардың жекелеген қауіпті түрлері (Медициналық және құрамында сынабы бар, электрондық және тұрмыстық техника) бойынша – жоспарға сәйкес факт 50% — ға тең. 2021 жылға арналған көрсеткіш бойынша Нұр-сұлтан қаласында, Павлодар және Қызылорда облыстарында қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлерді сатып алу және орнату – 2 940 бірлік, оның ішінде фракциялар бойынша (құрғақ және дымқыл) – 2 826 бірлік, құрамында сынабы бар қалдықтар – 114 бірлік.

Бөлек жинау үшін нақты контейнерлер сатып алынды және орнатылды – 3 876 бірлік, оның ішінде фракциялар бойынша – 3 762 бірлік, құрамында сынабы бар қалдықтар – 114 бірлік.

Мәселен, Нұр-сұлтан қаласы бойынша 2021 жылы фракциялар бойынша (құрғақ және дымқыл) жалпы саны 2396 бірлік мырышталған контейнер (прлан кезінде – 1 448 бірлік) сатып алынды, сондай-ақ құрамында сынабы бар қалдықтарға арналған жалпы саны 114 бірлік контейнер сатып алынды.

Павлодар облысы бойынша 2021 жылы фракциялар (ылғалды, құрғақ) бойынша қалдықтарды бөлек жинау үшін 913 бірлік еуроконтейнер орнатылды.

Қызылорда облысы бойынша 453 бірлік контейнер орнатылды, 2021 жылға жоспар бойынша Қызылорда облысы бойынша 550 бірлік контейнер сатып алу жоспарланған.

Үшінігші бағыт қайта өңдеу және кәдеге жарату үшін:

1) ҚТҚ (пайда болу көлемінен) (2021 жылға жоспар -21%), нақты – 21,1%),

2) өнеркәсіптік қалдықтар (түзілу көлемінен) (2021 жылға арналған жоспар (түзілу көлемінен) — 38%), факт – 38%)

3) агроөнеркәсіптік кешен қалдықтары (өткен жылға қатысты); 4) қауіпті медициналық қалдықтар (жиналған көлемнен — агроөнеркәсіптік кешен қалдықтарын кәдеге жарату үлесі бойынша (өткен жылға қатысты), қауіпті медициналық қалдықтар (жиналған көлемнен) Экологиялық кодекстің 384-бабының 3-тармағына сәйкес ағымдағы жылдың наурыз айында ұсынылуы тиіс Кодексінің (бұдан әрі-Кодекс) күші жойылды деп танылсын.

Кодекстің 382-бабының 2-тармағына сәйкес қалдықтардың мемлекеттік кадастрын жүргізуді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ведомстволық бағынысты ұйымы жүзеге асырады. Жаңа Кодекс жарты жыл бұрын күшіне енгенін ескере отырып, «АТО» РМК ведомстволық бағынысты ұйымы объектілер операторларымен және аумақтық экология департаменттерімен деректерді пысықтауда, пысықтау қорытындылары бойынша ағымдағы жылдың мамыр айында медициналық қалдықтар, агроөнеркәсіптік кешен қалдықтары бойынша деректер ұсынылатын болады.

Жергілікті деңгейде оқшауландырылған Тарихи ластану объектілерінің саны 2 бірлікті құрады, жоспар бойынша – 2 бірлік. Көрсеткішке келесі іс-шараларды іске асыру есебінен қол жеткізілді:

1) Былқылдақ көлінің сүзуге қарсы шымылдығы алдында тереңдігі 3,5 м дренажды жыраны орнату: былқылдақ жинақтағышына жергілікті жер бедері бойынша түсетін атмосфералық жауын-шашынды бұруға арналған сүзуге қарсы шымылдықтың алдында (ұзындығы 1100 м, тереңдігі 3,5 м) дренажды жыраны орнату бойынша жұмыстар орындалды.

2) Павлодар облысының тарихи сынапты ластану ауданындағы қоршаған ортаның тұрақты сынапты мониторингі: ағымдағы жылы мониторинг жүргізуге «GIO TRADE» ЖШС-мен 3,9 млн.теңге сомасына шарт жасалды. Сынамаларды іріктеу саны 298 (атмосфералық ауаның 75 сынамасы, топырақтың 24 сынамасы, жер үсті суларының 16 сынамасы, жер асты суларының 143 сынамасы, балық пен суда жүзетін құстардың биологиялық үлгілерінің 21 сынамасы, адамдардың биологиялық үлгілерінің 9 сынамасы (шаш), қар жамылғысында 10 сынама алу, 15 бақылау ұңғымасын қалпына келтіру) құрады. Жүргізілген мониторинг нәтижелері бойынша сынаптың ШРК артуы анықталған жоқ.

Елдің су объектілерінің экожүйелерін сақтау бойынша 2021 жылы «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасын іске асыруға 3 «елдің су объектілерінің экожүйелерін сақтау» міндеті бойынша (ҚРҮҚ сәйкес) 3 063 756 мың теңге, республикалық бюджеттен 1 432 956 мың теңге, жергілікті бюджет қаражатынан 1 407 200 мың теңге, өзге де көздер 223 600 мың теңге көзделген.

Республикалық бюджеттен Шалқар көлін тазалауға 1 432 956 мың теңге бөлінді, жобаны түзетуге байланысты сома 132 956 мың теңгеге кемітіліп, бюджетке қайтарылды. Осылайша, ЖАО — ға-1 300 000 мың теңге аударылды, оның ішінде ЖАО 925 000 мың теңге немесе 71,2% игерді. Төлемнің негізділігін растайтын құжаттардың болмауына немесе ұсынылмауына байланысты 375 000 мың теңге игерілмеген.

Жобаларды жергілікті бюджеттен қаржыландыру бойынша деректер жоқ. 01.03.2022 ж.МЭГ ПР №05-29/584-И сұранысына Алматы және Ақтөбе облысының әкімдіктері ақпарат ұсынған жоқ.

223 600 мың теңге сомасына бюджеттен тыс қаражат есебінен «Солтүстік Арал теңізін дамыту және қалпына келтіру» жобасының ТЭН әзірлеу бойынша жұмыстар басталды.

Бұл міндетке қол жеткізу мынадай көрсеткіштермен өлшенеді:

Ағыны Балқаш көліне кемінде 12 км3/жыл: — фракциялар бойынша (жоспар 2021 жылға — 12 км3/жыл; факт – 12 км3/жыл).

Балқаш көліне жер үсті суларының ағынын Балқаш көлінің жылдық балансын есептеу жөніндегі ведомстволық әдістемелік нұсқауларға сәйкес «Қазгидромет» РМК анықтайды. Нәтижеге қол жеткізу «Қазгидромет» РМК ұсынатын ақпарат негізінде анықталатын болады.