"Жеңіс" шыңынан альпинисті эвакуациялау неге мүмкін емес?

Суретте Жеңіс шыңының классикалық бағыты бейнеленген. Тағы бір жол бар — Абалаковтың солтүстік қабырғасы арқылы өтетін бағыты. Бірақ бұл бағытты  спорт шеберлерлігіне кандидаттан төмен емес деңгейдегі кәсіби альпинистерге ғана таңдай алады. Тарихта Жеңіс шыңынан бірде-бір адам эвакуацияланған емес. Қазірдің өзінде онда 70 адамның денесі жатыр, соңғы экспедиция шығынын қосқанда – 74.

Маршруттың өзі дайындалған адамдар үшін аса қиын емес сияқты көрінеді. Бірақ басты мәселе – «өлі аймақ». Ол 5000 метрден жоғары басталады. Бұл биіктікте ағзаға қажетті оттегі жетпей қалады, тағам толық қорытылмайды, адам ішкі резервке көшіп, өз-өзін жей бастайды.

Суретте Важа-Пшавела нүктесі көрсетілген. Бұл – алғашқы бағындырушылардың бірі Важа Пшавеланың құрметіне аталған асу. Ол – аты аңызға айналған альпинист Хергианидің туған ағасы. Важа сол жерде қаза тауып, денесі әлі күнге дейін сол жерде жатыр. Бүкіл маршрут бойында дәл сол сияқты 70 адамның денесі қалды.

7100 метрлік нүктеден шыңға дейінгі аралық – бар болғаны 5 шақырымдық тегіс жол, сосын 339 метр биіктікке көтерілу ғана. Дегенмен дәл осы жазық 5 шақырым – ең қауіпті бөлік. Өйткені оны екі рет басып өту қажет: шыңға дейін және кері қайтқан қашықтықты қосқанда 10 шақырым болады. Ал 7000 метр биіктікте бұл – көпшіліктің физикалық мүмкіндігінен тыс сынақ. Көптеген альпинис дәл осы қайтар жолда көз жұмады: күш жетпей қалады, ойлау қабілеті нашарлайды, қателіктер көбейеді.

Құтқаруға шыққандардың өзі дәл сондай қауіпке тап болып, олардың да өмірін сұм ажал жалмайды. Сондықтан да Жеңіс шыңынан әлі күнге дейін бірде-бір адам эвакуацияланған жоқ.

Иныльчекте жүргенімде халықаралық дәрежедегі спорт шеберлерімен сөйлестім. Олар тіпті параплан арқылы адам сүйегін түсіру жобасы болғанын айтты. Бірақ ауа райының құбылмалылығына байланысты ол жоспардан бас тартылған. Өйткені бұл өңірде ауа райы бір сағаттың ішінде күрт өзгеріп кетуі мүмкін.

Тек бір әскери ұшқыштың ғана Хан-Тәңірінің 6000 метрлік асуына альпинистерді жеткізе алғанын білемін. Оның аты – Шкурат. Ол Ауғанстандағы таулы аймақтарда тәжірибе жинаған. Сонда да ол Ми-8 тікұшағын әуеде тек «ұшуға дайын» режимінде ұстап, бар болғаны 6 минут қана тұра алған. Бұл – шектен тыс тәуекел еді.

Осылайша, неге Жеңіс шыңынан адамды эвакуациялау мүмкін емес дегенге бірнеше фактор  мысал келтіруге болады: құбылмалы ауа райы, тікұшақтың ол биіктікке көтеріле алмауы, ұзақ әрі қауіпті маршрут, сонымен бірге адам ағзасына қажетті ұзақ акклиматизация. Мұндай биіктікке адам ағзасы бейімделу үшін кемінде екі аптадан бір айға дейін уақыт керек.

Сондықтан Наговицынаның аман қалу мүмкіндігі, өкінішке қарай, нөлге тең. Жеңіс шыңында кімде-кім қиындыққа тап болса, ол жерден аман шыққан ешкім болған емес.

Сергей Корчуганов