Қарағанды облысының экономикалық даму бағыттары

Қарағанды облысының экономикасындағы негізгі салалар:

• Өнеркәсіп саласында 3 қара металдың, 29 түсті, 2 асыл, 84 пайдалы қазбалардың, сондай-ақ энергетикалық ресурстардың айтарлықтай қоры бар.
• Мыстың болжамды ресурстары шамамен 30 млн тонна (Жезқазған, Қарағанды ​​және Қарқаралы кенді аудандары), алтын – 600-1000 тонна, қорғасын – 21 млн тонна, мырыш – 23 млн тонна деп бағаланады.
• Қарағанды ​​көмір бассейні Қазақстанның кәсіпорындары үшін кокстелетін көмірдің негізгі жеткізушісі болып табылады
• «АрселорМиттал Теміртау» АҚ республикадағы шойынның 100 пайызын, болаттың 90 пайызын өндіреді.
• Өңір зауыттары MOOC 99,99% жоғары стандартты тазартылған мыс шығарады.
• Химия өнеркәсібі күкірт қышқылын, азот тыңайтқыштарын, жарылғыш заттарды өндіреді.

Тау-кен, қара және түсті металлургияның дамуы облыста металлургиялық зауыттардың өнімдерін өңдеуге бағытталған машина жасау және металл өңдеу кәсіпорындарының құрылуына әкелді. Сонымен қатар мұнда тамақ және жеңіл өнеркәсіп, химия және фармацевтика өнеркәсібі, металл емес құрылыс материалдарының өндірісі дамып келеді. Сондай-ақ облыс Еуразия континентінің дәл орталығында орналасқан, яғни қазіргі заманғы экономиканың дамуына, атап айтқанда транзиттік аймақ ретінде көлік және логистика сияқты салаларын дамыту үшін орасаң зор артықшылықтары бар.

Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өніміндегі Қарағанды облысының үлесі 2021 жылдың қорытындысы бойынша 9,4% немесе 7,7 трлн теңгені құрап, өңірлер арасында рейтингте 4-ші орынды иеленді. Сондай-ақ құрылымында ең көп үлесті өнеркәсіп (49,5%), көтерме және бөлшек сауда; автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу (15%) және құрылыс (5,2%) салалары қамтиды. Яғни облыстағы еңбек ресурстарының басым көпшілігі өнеркәсіп саласында жұмыс істесе, жұмыспен қамтылғандардың ең азы құрылыс саласында. Бұл көрсеткіштерден түсінгеніміз аймақ еңбек ресурстарын өнеркәсіп саласы арқылы жұмыспен қамтуда.

Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, аймақтағы жалпы өңірлік өнім 2023 жылғы қаңтар-маусым айлары ағымдағы бағамен 3010405,6 млн теңге сомасында қалыптасты, өткен жылдың тиісті кезеңіне нақты өзгеріс индексі 98,8% құрады. Ал ЖӨӨ құрылымында тауар өндірісінің үлесі 47,3%, қызметтер – 44,1% құрады.

Өнеркәсіп өндірісінің көлемі қолданыстағы бағаларда 2 539 079,5 млн. теңгені құрайды.

Ауыл, орман және балық шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымының көлемі 352063,4 млн. теңгені құраған.

Құрылыс жұмыстарының (көрсетілген қызметінің) көлемі 303234,3 млн. теңгені құрайды.

Жүк айналымының көлемі 30377,9 млн. ТКМ (коммерциялық жүк тасымалдаумен айналысатын жеке кәсіпкерлердің жүк айналымы көлемінің бағалауы есебімен) немесе 2022 жылғы қаңтар-қыркүйек айлар аралығындағы көрсеткіш нәтижелерімен салыстырып қарағанда 6,8%-ға артық. Ал жолаушылар айналымының көлемі 2414,7 млн. теңгені құрады.

2023 жылғы қаңтар- қыркүйек айларындағы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 567276,1 млн.теңгені құрайды.

Өнеркәсіптік кооперацияны дамытудың перспективалық бағыттарын анықтау мақсатында Қарағанды ​​облысының экспорттық тауарлары төмен, орташа және жоғары технологиялық тауарларға жіктеледі.

Қарағанды облысының экспорттық құрылымын талдау нәтижелері экспорттың негізгі үлесі (барлық экспорттың 65,7%) қайта өңдеу дәрежесі төмен (қайта бөлудің төмен деңгейі) өнімге, қайта бөлудің орташа деңгейінің 33,9% және қайта бөлудің жоғары деңгейіндегі өнімге 0,4% - ға ғана тиесілі екенін көрсетті.

Облыста 11 қала (Абай, Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Қаражал, Қарқаралы, Приозерск, Саран, Сәтбаев, Теміртау, Шахтинск) болды, оның 2-і облыстық маңызы бар (шағын қалалар) және 9-ы облыстық маңызы бар. Оларда облыс халқының 41,8 пайызы тұрады. 2022 жылғы 8 маусымда Қазақстан Республикасы Президентінің Ұлытау өңірін құру туралы жарлығымен Қарағанды ​​облысының құрамынан Жезқазған, Қаражал және Сәтбаев қалалары бөлініп шықты. 2017-2021 жылдар аралығында Қарағанды ​​облысында және әсіресе моноқалаларда халықтың басқа елдерге және Қазақстанның ірі қалаларына кетуінің тұрақты динамикасы байқалды.

Өнеркәсіптік әлеует деңгейі бойынша моноқалалар: «жоғары технологиялық дамуы бар» – Теміртау; «әлеуметтік-экономикалық саланың дамуының жоғарылауымен» – Жезқазған, Балқаш, Сәтбаев; «тұрақтандыру аймағы» – Саран, Шахтинск, Абай; «тоқырау аймағы» – Қаражал. Моноқалалардың негізгі қала құраушы кәсіпорындары: «АрселорМиттал Теміртау» АҚ (болат және көмір басқармалары); «Қазақмыс Корпорациясы» ЖШС бөлімшелерімен; «Жәйрем тау-кен байыту комбинаты» АҚ; «Өркен» ЖШС; «Қаражал Оперейтинг» ЖШС; «Казцентрэлектропровод» ЖШС; «СЭС САРАН» ЖШС және «Құрылысмет» ЖШС.

2021 жылдың қорытындысы бойынша облыстың моноқалаларында өнеркәсіп өнімінің жалпы көлемі 81,3%-ға өсіп, 3 042,1 млрд теңгені немесе Қарағанды ​​облысының жалпы өнім көлемінің 71,3%-ын құрады. Өңірдегі моноқалалар арасында өнеркәсіп құрылымында жетекші орындарды Теміртау (34,1%), Жезқазған (16,7%) және Балқаш (13,9%) алады. Сондай-ақ, өнеркәсіп өндірісі ең төменгі деңгейге дейін төмендеген моноқалалар құрылымдағы үлесі облыстың жалпы өнеркәсіптік өндірісінің 1%-дан азын құрайтын Саран және Шахтинск қалалары екенін атап өткен жөн.

Өнеркәсіп: Индустрияландыру картасы аясында 700-ге жуық жұмыс орны ашылды.

Жалпы өңірлік өнім құрылымында басым үлесті өнеркәсіп алады – 45,44%. Экономиканың негізгі салаларына электр энергетикасы, отын, қара металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі жатады. Облыстың жалпы ЖӨӨ көлемінде өңдеу өнеркәсібінің үлесі – 31,09%, тау-кен өнеркәсібінің – 10,17%, электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауаны баптау – 3,34%, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, жинау мен бөлуді бақылау. қалдықтар – 0,84%.

Облыстың өнеркәсіптік саясаты мен өнеркәсіптік базасын тау-кен өндіру, өңдеу өнеркәсібі, электр және сумен жабдықтау салаларындағы 200-ден астам кәсіпорындар мен салалар құрайды.

Мәселен, 2018 жылы облыста өндірілген өнім көлемі 2566,5 млрд теңгені құрады. Өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемі 2017 жылға қарай 202 млрд теңгеге (2017 ж. – 1,8 трлн. теңге) ұлғайып, 2 триллион теңгені құрады. Саланың өнеркәсіп құрылымындағы үлесі 78,1% (2017 ж. – 77,7%) құрады.

Бұл ретте өнеркәсіпте өндірістің оң динамикасы сақталды:

фармацевтикалық өнімдер – өсім 43,1%,

машина жасау – 34,9%,

басқа да металл емес минералды өнімдер – 2,6%,

азық-түлік тауарлары – 2,9%.

Сонымен қатар, 2018 жылы Индустрияландыру картасы аясында 689 жұмыс орнын құрумен 41,5 млрд теңгенің 4 жобасы жүзеге асырылды. Еске салайық, бірінші бесжылдықтың (2010-2014 жж.) қорытындысы бойынша 4596 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 123 млрд теңгені құрайтын 58 жоба іске қосылды. Екінші бесжылдықтың (2015-2019 жж.) қорытындысы бойынша 2307 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 168,9 млрд теңгені құрайтын 29 жоба іске қосылды.

2018 жылы іске қосылғандардың ішінде 489 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 39,9 млрд теңгені құрайтын 3 жоба бар:

Жобалық қуаттылығы 11,9 мың тонна өнім (өнеркәсіп – машина жасау) «Maker» ЖШС «Машина жасау өндірісін жаңғырту» жобасы. 99 жұмыс орны ашылды;

«Сары-Арқа Мыс Процессинг» ЖШС жобалық қуаттылығы 6 мың тонна «Катодты мыс өндіру зауытының құрылысы» жобасы (өнеркәсіп – металлургия). 350 жұмыс орны ашылды;

Жобалық қуаттылығы жылына 2,3 млн тонна кен, 2900 кг алтын (өнеркәсіп – негізгі асыл және түсті металдар өндірісі) «АҚ Алтыналмас» АҚ Пустунное алтын өндіру зауытының өнімділігін арттыру. Жалпы, Индустрияландыру картасы жобаларын жүзеге асыру облыста машина жасау, фармацевтика, құрылыс индустриясы және агроөнеркәсіптік кешен салаларында жаңа өнім түрлерін шығаруға мүмкіндік берді.