Қазақстан халқы Ассамблеясы мен этномәдени бірлестіктердің маңызы зор

Маңызды бағыттарының бірі этносаралық және конфессияаралық келісім үлгісі болып табылатын көреген ішкі саясатының арқасында Қазақстан бүкіл әлемге танылды. Елімізде егеменді дамудың алғашқы күндерінен бастап конфессияаралық және этносаралық келісімді нығайту мәселесі басты назарға алынды. Бүгінгі таңда Қазақстан – этникалық бірегейлікті сақтай отырып, барлық этностардың тең мәдени дамуы мен өзін-өзі жүзеге асыруын қамтамасыз ететін қағидаттарға негізделген этносаралық және мәдениетаралық өзара іс-қимылды білдіретін қоғам. Қазіргі әлем этникалық мәдениеттердің өзара әрекеттесу және өзара әсер ету теориясы болып табылатын жаһандану ықпал ететін этностардың интеграциясы, консолидациясы процестерімен сипатталады.

Нақты географиялық шекараларда өтетін сан қырлы оқиғаларымен халықтар тарихы мәдениеттің  әртүрлі болуына әсер етері сөзсіз. Этноспецификалық ерекшеліктер тақырыбына жүгінудің өзіндік дәлелді себептері бар. Жалпы мәдениет пен оның этнобөлгіш блогы адамның саналы әрекетінде көрінеді. Бұл өткен және қазіргі шығармашылық белсенділіктің өте маңызды бөлігі саналады. Ол сан ғасырлар бойы әр халықтың ұлттық рухын, құндылық бағдарын, дәстүрі мен идеясын айқындап берді.

Қазақстан этномәдени бірлестіктерінің көпжылдық қызметі қоршаған әлемге ерекше алуан түрлі көзқарас пен интерпретацияның көрінісі ретінде осы құндылықтардың алмасуын ынталандыратын мәдени ерекшеліктер екенін көрсетті. Қазақстанның түрлі этностары өкілдерінің жақындасуына жағдай жасап, өзара баю, толерантты өмір сүру қағидаттарын қалыптастыратын да осы өкілдердің білімі мен түсінігі екені даусыз.

Адамзат біздің дәуір алға қойған талаптардың биігіне көтерілуі үшін барлық адамдар мен барлық елдер арасындағы белсенді ынтымақтастық рухын дамытып, нығайту қажет. Негізгі ресурс – адам әлеуетін, тек жұмыс күшін ғана емес, оның барлық шығармашылық қабілеттері мен мүмкіндіктерін орынды пайдалану арқылы ғана тұйық шеңберден шығуға болады. Адам бар шектеулердің ешқайсысын елемейді – физикалық, экологиялық немесе биологиялық, таза адамдық және мәдени туралы айтпағанда, бұл ресурстардың барлығын ақылға қонымды, дұрыс пайдалану тек адамдардың көмегімен және адамдар арқылы мүмкін болады. Демек, этномәдени бірлестіктер қызметінің негізгі күш-жігерін адам бойындағы өзін және өз әлемін басқару қабілеті мен ұмтылысын дамытуға шоғырландырған жөн. Осы күш-жігер аясында этномәдени бірлестіктер қызметінің үш деңгейін бөліп көрсетуге болады. Бірінші деңгей – елдің ішкі мәселелеріне қатысты жергілікті немесе этномәдени. Екіншісі – Орталық Азия мен Еуразия кеңістігін мекендеген халықтар арасындағы қарым-қатынасқа байланысты аймақтық немесе этносаяси. Үшіншісі, халықаралық немесе геосаяси, адамзат қауымдастығы ішінде болып жатқан және Қазақстанға тікелей әсер ететін интеграциялық процестерге байланысты. Шартты құрылымдаудың бұл әдісі бұрыннан бар немесе алдағы жылдарда туындауы мүмкін көптеген проблемалық салаларда этникалық қоғамдар жұмысының басымдықтарын белгілеуге мүмкіндік береді.

Аннакулиева Гүлнара Атақызы, Түрікмен қоғамдық-мәдени орталығының төрағасы, Алматы қаласы ҚХА мүшесі:

— Қолданыстағы көптеген ұғымдар мен мектептер біздің дәуірімізде бірте-бірте өз мәнін жоғалтып, маңызын жоғалтып, адамзаттың дамуына бағыт-бағдар бере алмайтын болып барады. Технологиялық өркениеттің дамуы мәдениеттердің бірігуіне әкеледі. Сондықтан мәдени мұраға ұқыпты қарау ғана әртүрлі мәдениеттердің бірегейлігін сақтауға көмектеседі. ЮНЕСКО сияқты ұйымдар біраз жұмыс істеп жатқанымен, бұл жеткіліксіз екені анық. Мысалы, Қазақстандағы мәдени мұра бағдарламасының алғашқы кезеңдерін жүзеге асыру қазақстандықтардың рухани дүниесінің жаңғыруы үшін баға жетпес нәтиже берді. Осылайша, осы бағдарлама аясында Қазақстан этностарының мәдениетіне арналған басылым өтті.

Мәдениет кез келген қоғамның өмірінде үлкен оң рөл атқарады. Мәдениет бірнеше өмірлік маңызды функцияларды орындайды, оларсыз адам мен қоғамның өмір сүруінің өзі мүмкін емес. Ең бастысы – әлеуметтену функциясы, немесе адам шығармашылығы, т.б. адамды қалыптастыру және тәрбиелеу. Мұнда ұжымдық әлеуметтік тәжірибе мен өмір салтын қалыптастыратын дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, дағдылар, әдет-ғұрыптар және т.б ерекше рөл атқарады. Мәдениет сонымен бірге адамға берілетін «әлеуметтік тұқым қуалаушылық» қызметін атқарады. Яғни, күрделі таңбалық жүйе болып табылатын мәдениет әлеуметтік тәжірибені ұрпақтан ұрпаққа, дәуірден дәуірге жеткізеді. Мәдениеттен басқа қоғамда адамдар жинақтаған тәжірибенің барлық байлығын шоғырландыратын басқа механизмдер жоқ. Сондықтан мәдениетті адамзаттың әлеуметтік жады деп санауы бекер емес.

Әлеуметтік саладағы қайшылықтарды, әсіресе жалпыұлттық сипатта болатын және барлығын біріктіретін және халықтың көпшілігі қабылдайтын ортақ идеяны дамытуға байланысты қайшылықтарды сәтті жеңу қиын. Ал бұл мәселе біздің елде де шешімін тапқан. Осылайша, қалыптасқан мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс институты мемлекет пен үкіметтік емес сектор арасындағы өзара іс-қимылды нығайту үшін маңызды. Бұл әлеуметтік серіктестік аясындағы өзара іс-қимылдың тиімді жолдарының бірі. Осы заңның арқасында үкіметтік емес сектор, оның ішінде этномәдени бірлестіктер әлеуметтік маңызы бар жобаларды жүзеге асыруға, сондай-ақ институционалдық дамуға қосымша ресурстар алды. Мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырыстың негiзгi түрлерi халықтың әлеуметтiк осал топтарын оқыту, бiлiм беру, әртүрлi қызмет көрсетулер болды. Енді, міне, осы үдеріс аясында бірнеше жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан жаңа құрылым – ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің «Қоғамдық келісім» РМУ бастама көтерді.