Қазақстанда жер телімдерін берудің жаңа тәртібі енгізілді

Жақын арада Қазақстанда жер беру тәртібі өзгереді. Мұндай түзетулер ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында берілген тапсырмасы бойынша әзірленді.

Заң жобасы елорданың, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар қалалардың жері шегінде жер учаскелеріне құқық берудің жаңа электрондық форматын енгізуді көздеп отыр. Өтініш беруші өзіне қажет тегін жер телімін оның шекарасын мемлекеттік кадастрлық картаға сызу арқылы өз бетінше таңдайды.

Қоғамдық кадастрлық карта – республиканың жер, құқықтық, қала кадастрларынан алынған барлық ақпаратты және мемлекеттік органдардың басқа да мәліметтерін көрсететін цифрлық карта. Жаңа бұйрықтың рәсіміне келетін болсақ, толығымен электронды болады.

Бұл қандай жаңа тәртіп болады және қандай нәтиже беретіні туралы Мәжіліс депутаты Айқын Қоңыров:

– Біріншіден, жер телімдерін берудің жаңа тәртібі беру рәсімдерін айтарлықтай жеңілдетеді, сонымен қатар уақытты екі есе қысқартады. Сайып келгенде, жалпы ұсыну уақыты 30 күнге дейін болады. Бұл ретте, өтініш берушінің әкімдіктің лауазымды тұлғаларымен байланысы толығымен алынып тасталды. Процестердің ашықтығы өтініш берушінің тіркеудің барлық кезеңдерінде өз өтінішінің қаралуының жай-күйін және лауазымды тұлғалардың іс-әрекетін дербес қадағалай алатындығымен қамтамасыз етіледі. Жер учаскесіне құқық беру процестерін автоматтандыруға байланысты жер комиссиясын құру, сондай-ақ жоғарыда аталған аумақтарда жер-кадастрлық жоспарды әзірлеу және бекіту алынып тасталды. Осыған ұқсас механизм елді-мекендерде орналасқан жер учаскелерінің нысаналы мақсатын өзгерту кезінде де қолданылатын болады, — деп түсіндірді.

Сондай-ақ, жер телімі, ғимаратқа қатысты құжаттар саны қысқарған. Сонымен, жер учаскесіне акт және тіркеу куәлігі мүліктің кадастрлық паспорты түріндегі бір құжатқа біріктіріледі.

Бұл ретте жер-құқықтық кадастрлардың мәліметтерін қамтитын Жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастры ақпараттық жүйесінің жұмысын реттейтін нормалар нақтыланды. Әкiмдiктердiң сәулет және қала құрылысы бөлiмдерiне жер учаскелерiн беру туралы өтiнiштердi қарау және олар бойынша тиiстi шешiмдер қабылдау өкiлеттiгi берiледi.

Сондай-ақ жер учаскесін сату немесе жер учаскесін жалға беру бойынша аукциондардың қорытындысы туралы хаттаманы жерге құқық белгілейтін құжаттар тізбесіне енгізу бойынша да түзетулер енгізілуде. Бұл әкімдіктің шешімінсіз жер телімдерін пайдалану туралы тиісті шарттарды жасауға негіз болады.

Бұған дейін заң жобасы аясында жер телімдерін беру екі жолмен – тек электронды форматта тікелей беру және сауда-саттық арқылы реттелетіні айтылған болатын. Жерді тендер арқылы беру мәселесі қозғалмайды, өйткені бұл мәселе Жер кодексінің қолданыстағы нормаларымен реттеліп қойған. Норма 2021 жылдың 2 қаңтарынан бастап жарамды. Ал ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында электрондық нысанда жер учаскелерін сату немесе жалға беру құқығы бойынша саудаларды (аукциондарды) ұйымдастыру және өткізу қағидалары 2021 жылғы 15 қазандағы № 297 бұйрығымен қарастырылған. Жаңа заң жобасы сауда-саттық мәселелерін қозғамайды.

Цифрлық форматта жер телімін алу рәсімі қалай жүзеге асырылатыны бойынша, біріншіден, тиісті өтініш беріледі. Содан кейін қол қойылған өтініш электронды үкімет порталы арқылы жергілікті атқарушы органның ақпараттық жүйесіне қарау үшін жіберіледі. Өтініш берушінің порталдағы жеке кабинетіне оны алғаны туралы хабарлама жіберіледі, онда сұрау салынған жер учаскесін бөлу схемасын бекітудің күтілетін күні көрсетіледі. Әрі қарай әкімдік келіп түскен өтінішті сәулет және қала құрылысы бөліміне жолдайды.

Егер сұралып отырған жер учаскесі қаланың бас жоспарына сәйкес келмесе және осы себепті оны беру мүмкін болмаса, онда сәулет органдарының қорытындысы түрінде өтініш берушінің жеке кабинетіне нақты дәлелдеді көрсету арқылы бас тарту тетігі жіберіледі.

Егер учаске беру мүмкіндігі болса, онда жер учаскесін беру схемасы жасалады. Оны барлық мүдделі уәкілетті органдар мен ұйымдар үйлестіретін болады. Олардың тізімін типтік тізім негізінде әр әкімдік белгілейтін болады. Содан кейін өтініш берушінің жеке кабинетіне түпкілікті бекіту үшін жер учаскесін бөлудің келісілген схемасы жіберіледі.

Өтініш беруші жер бөлу схемасымен келіссе, оның негізінде жер учаскесіне құқық беру туралы әкімдіктің шешімі шығарылады.

Жүргізілген жұмыстардың түпкілікті нәтижесі жылжымайтын мүлік объектісінің кадастрлық паспортын жасау және жер учаскесіне берілген құқықты тіркеу болады.

Бастапқыда үкімет жер берудің электронды форматы жердің барлық санаттарына қолданылады деп болжаған. Алайда, ел аумағының интернет желісімен толық қамтылмағандығына байланысты жұмыс тобы елорданың, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар қалалардың жерлеріне ғана жер учаскелеріне құқық берудің электронды форматын енгізу туралы шешім қабылдады.

Естеріңізге сала кетейік, бүгінде тәртіп мемлекеттік тіркеуге екінші өтінішті алғаннан кейін мемлекеттік куәлікті дайындауға өтініш беруді қарастырады. Нәтижесінде, өтініш берушіге бір өтініш негізінде төрт мемлекеттік қызмет – жер теліміне құқық беру туралы шешім қабылдау, келісім-шарт жасау, кадастрлық төлқұжатты дайындау және мемлекеттік

Бұл жобаның негізгі мақсаты – халық пен бизнестің жер қоры мен жылжымайтын мүлік туралы ақпаратқа ашықтығын және толық қолжетімділігін қамтамасыз ету.

Жер телімдерін берудің электронды тетігін енгізу бірден бірнеше мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Атап айтқанда, халық пен бизнестің жер қоры мен жылжымайтын мүлік туралы ақпаратқа ашықтығы мен толық қолжетімділігі, Қазақстанның бүкіл аумағында кадастрлық деректердің және ашық пайдаланудың цифрлық картасының болуы қамтамасыз етілген. Өтініштерді қарау үдерісіне цифрлық бақылау да енгізілуде. Бұл жерде, мемлекеттік органдардың негізсіз бас тартулары дер кезінде тоқтатылып, қайталанатын бизнес-процестерге жол берілмейді. Тиісті мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде жер-құқықтық қатынастар субъектілерінің лауазымды тұлғалармен өзара іс-қимылы барынша азайтылған. Осылайша, атқарылып жатқан шаралардың нәтижесінде жер қатынастары саласындағы сыбайлас жемқорлық құрамдас бөлігі төмендейді.