Қазақстандағы электрондық сауданың даму қарқыны жоғары

2025 жылға қарай электрондық сауданың үлесі 15% болмақ

2025 жылға қарай Сауда және интеграция министрлігі Ұлттық сауданы дамыту жобасы аясында  электронды сауданың үлесін 15%-ға дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Сауда және интеграция вице-министрі Әсел Жанасова:

— 2021 жылы электрондық сауданың үлесін жоспардағыдай 9,9%-ға жететін болса, бұл 1,4 трлн теңгені құрайды. 2025 жылы – 15%-ға дейін, ал бұл қазіргі есеппен 3,6 трлн болмақ. Электрондық коммерция экожүйесін үш құралды қолдана отырып дамыту жоспарлануда. Біріншісі – электронды сауданы ынталандыру және ШОБ-ті оқыту. Екіншісі – жеткізу қызметі мен логистикалық қызметтерді дамыту, үшіншісі – шекарааралық онлайн сауданы дамыту, — деді.

Ал Kazpost мәліметі бойынша, 2020 жылы интернет-сауда нарығының көлемі екі еседен көтеріліп, 1,1 триллион теңгеден асып, B2C бөлшек саудасының жалпы көлемінің 9,7%-на жетті. Бұл көрсеткіш алдыңғы жылы 3,7% болған еді. PwC компаниясының Еуразия бойынша консалтингтік қызметтерінің серіктесі Наталья Лимнің сөзіне қарағанда, 2021 жылы нарық көлемі бұдан былай екі есеге өсе қоймайды, бірақ «айтарлықтай өсім болатыны» рас.

Білім беру бағдарламалары

Бірінші бағыт бойынша тиісті бөлім ЖОО студенттері мен кәсіпкерлік субъектілерінің сауаттылығын арттыруға ден қойылады. 2021 жылдың сәуірінде электронды бизнеске көшудің ерекшеліктерін және оны ілгерілетуді үйрететін білім беру бағдарламасы іске қосылды. Вебинарларды жетекші тәуелсіз сарапшылар, интернет-маркетинг, электронды коммерция, электронды төлемдер, бухгалтерлік есеп және ақша ағымын басқару сияқты салаларда үлкен тәжірибесі бар ірі халықаралық компаниялардың мамандары жүргізеді. Семинарларды USAID-тің кәсіпкерлікті және іскерлік ортаны дамыту жобасы, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры, AIFC Fintech Hub және Mastercard халықаралық төлем жүйесі ұйымдастырып отыр. Вебинарларға қатысу тегін. Сауда және интеграция вице-министрі Әсел Жанасова:

— Бұл үшін біз мемлекеттік реттеуді жақсартуға, электронды сауда инфрақұрылымын жақсартуға, мемлекет пен бизнесті үйлестіруге, қазақстандық тауарлардың электронды экспортын дамытуға тиіспіз. Бұл процесте бизнестің және халықтың цифрлық дағдыларын үнемі дамыту өте маңызды. ШОБ-тың цифрлық және қаржылық сауаттылығын арттыру елдегі электронды сауданың одан әрі дамуына және біздің компаниялардың басқа нарықтарға шығуына көмектесетініне сенімдімін. Пандемия әлемде де, Қазақстанда да электронды сауданың дамуына үлкен әсер етті. Карантиндік шаралар бизнестен клиенттермен өзара қарым-қатынас форматын қайта қарастыруды талап етті. Біздің кәсіпкерлер осы жоба аясында жетекші халықаралық сарапшылар мен мамандардан алатын тәжірибе мен білім олардың жұмыс стратегиясын өзгертуге, жаңа форматтарды, стандартты емес шешімдер мен қызметтерді табуға көмектеседі деп сенеміз. Электронды коммерция елдегі экономикалық өсудің драйверінің бірі бола алады, сонымен қатар жаңа жұмыс орындарының көзі бола алады,-деп түсіндірді.

Вебинарлар барысында цифрлық жарнама мен цифрлық жарнама түрлеріне үлкен көңіл бөлінген. Тыңдаушыларға интернетте жарнамалық және имидждік науқанды қалай құруға және жүргізуге, сонымен қатар олардың тиімділігін бағалауға үйретіледі. ШОБ-қа электронды бизнеске көшудің ерекшеліктері туралы айтылады: веб-сайт пен интернет-дүкенді құру, онлайн-тапсырыстарды басқару және тұтынушыларды тарту, сауда алаңдары мен танымал әлеуметтік желілер, мысалы, Instagram арқылы қалай сату керек, т.б. Электронды коммерция электронды төлеммен тікелей байланысты, сондықтан вебинарлар барысында цифрлық төлемдер тақырыбына ерекше назар аударылған: цифрлық төлемдер қалай жұмыс істейді, оларды онлайн бизнес үшін қалай конфигурациялауға болады және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Интернеттегі бизнесті есепке алу және қаржыны басқару – электронды коммерцияның маңызды аспектілері. Сондықтан, кәсіпкерлер ШОБ үшін бухгалтерлік бағдарламалық қамтамасыз етудің артықшылықтары мен мүмкіндіктері, тезірек төлеу үшін шот-фактураны электронды түрде қалай беру керектігін ендігі білетін болады.

Alibaba, Amazon, eBay

Министрлік тарапынан ерекше мән беріліп, дамытуға ден қойылып отырған тағы бір бағыт — халықаралық сауда алаңдарына шығу. ҚР Сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтанов:

— Біз үш ірі онлайн сауда алаңында келіссөздердің бірнеше раундын өткіздік. Осы жылдың мамыр айынан бастап қазақстандықтарға Amazon, Ozon және eBay сияқты интернет-платформаларда сауда жасауға рұқсат берілуіне қол жеткіздік. Ал бұл біздің кәсіпкерлер үшін әлемнің 190-нан астам елдерімен сауда жасау мүмкіндігі барын білдіреді. Сонымен қатар, 2020 жылдан бастап отандық өндірушілерге Alibaba интернет-платформасында тауарлар экспортын ілгерілетуге белсенді қолдау көрсетіп келеміз. Қазірдің өзінде платформада «Алтын жеткізуші» ретінде жұмыс істейтін 100 отандық компания 45 миллион долларға экспорттық келісімшартқа отырды. Олардың қатарында Aral Tuz, Eurasian Foods, Agro Product, Aktobe Beef and Saumal сияқты компаниялар бар, — деді.

2021 жылдың 15 маусымы мен 15 шілдесі аралығында Қазақстанда ірі халықаралық Alibaba.com онлайн сауда алаңында Алтын жеткізуші мәртебесін алу үшін компаниялардың үшінші іріктеуі өткізілуде. Барлығы 2021 жылы, QazTrade мәліметтері бойынша, осы сайтқа әкелу үшін өңделген өнімдерді жеткізетін 50 қазақстандық жеткізуші таңдалады. Өтінімді export.gov.kz порталында онлайн түрде беруге болады.

Еске салайық, 2019-2020 жылдары Alibaba.com нарығында 100 отандық компания Gold Supplier мәртебесін алды. Қазірдің өзінде сауда алаңына 4 мыңнан астам қазақстандық тауарларын қойылды: макарон өнімдері, ұн, бал, кондитерлік өнімдер, ет, сусындар, өсімдік майлары, жиһаз, киім, балаларға арналған тауарлар және тағы басқалар. Alibaba.com платформасында іске қосу бағдарламасына қатысушылар 45 миллион долларға экспорттық келісімшарттарға қол қойды. Қытай, Македония, БАӘ, Оман, ЕАЭО елдері мен Орталық Азиядан сатып алушы клиенттер көп. Alibaba.com платформасы арқылы қазақстандық экспорттаушылар Оңтүстік-Шығыс Азия (азық-түлік өнімдері), Таяу Шығыс (бал, ет өнімдері) елдерімен де келіссөздер жүргізуде. ТМД елдері сүзгілер, тоқыма бұйымдары, электр жабдықтары сияқты тауар түрлеріне қызығушылық танытуда. QazTrade — отандық кәсіпорындарды Alibaba.com халықаралық электронды платформасына шығару қызметінің операторы.

Бұған қоса, қазақстандық өндірушілер үшін ресейлік Ozon нарығына да кеңірек жол ашылды.

Бұл ресейлік электронды коммерциясының алпауытында 16 миллион адал клиенттер базасы бар және ай сайын 80 миллионнан астам қолданушылар бар. ҚР Сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтанов өзінің Facebook парақшасында: «Нарық 20 түрлі санаттағы өнімдерді ұсынады — киім мен тамақтан бастап балаларға арналған өнімдер мен косметикаға дейін. Және бұл, менің ойымша, қазақстандық кәсіпкерлер үшін үлкен әлеует». Министрдің айтуынша, қазір кез келген қазақстандық өндіруші осы әмбебап алаңда өз тауарларын ұсына алады. Алайда қазақстандық өнімдер (аяқ киім, зергерлік бұйымдар мен ауылшаруашылық өнімдері) бұрын Ozon платформасында ұсынылған, бірақ Wildberries сияқты сайтқа кіру үшін отандық компаниялар Ресей Федерациясында филиалдарын ашуға мәжбүр болды. Және бұл бизнес үшін өте қолайсыз және қымбат. Жергілікті бизнестің Ozon-ға кіруіне логистиканың жақсаруы көмектесті: мамыр айынан бастап біздің кәсіпкерлер Ресейге тауарды тікелей клиентке немесе үшінші тарап тасымалдаушылардың көмегімен жеткізе алады. Жақын арада Ozon сонымен қатар қазақстандық бизнестен Ресейге тауар тасымалдайтын логистикалық серіктестердің тізімін ұсынады деп күтілуде.