Қазақстандықтардың әл-ауқатын қалай жақсартпақ?

Ол бес негізгі бағытты қамтиды – индустриялық-инновациялық даму, мұнай-химия кешенін құру, геологиялық және энергетикалық салаларды дамыту және шикізаттық емес экспортты ынталандыру.

Барлық жоспарларды жүзеге асыруға жалпы сомасы 15,9 триллион теңге бөлу жоспарлануда, оның ішінде республикалық бюджеттен 400 миллиардқа жуық теңге, жеке инвестициялар жоспар бойынша 15,5 триллион теңгені құрайды. Ұлттық жобаны іске асыру нәтижесінде 2025 жылға қарай тұрақты экономикалық өсім кемінде 5 пайыз деңгейінде қамтамасыз етіледі. Елімізде 127,8 мың жұмыс орны құрылады (102,8 мың тұрақты және 25 мың уақытша). Еңбек өнімділігі 2019 жылмен салыстырғанда 20,6%-ға өседі. Халықтың нақты ақшалай табысы 2019 жылғы деңгейден 27,1%-ға өседі. Өңдеу өнеркәсібінде орташа жалақы 2020 жылмен салыстырғанда 31,5%-ға, электр энергетикасында – 50%-ға, мұнай-химия өнеркәсібінде – 25%-ға өседі деп жоспарланып отыр.

Индустриялық-инновациялық даму бағыты екі негізгі міндетті қамтиды – өңдеуші кәсіпорындарды технологиялық жаңғырту және өндірілетін тауарлардың номенклатурасын кеңейту арқылы өндіріс көлемін ұлғайту. Оларды жүзеге асыру үшін 11,46 трлн теңге, оның ішінде бюджеттен тыс негізде 11,2 трлн теңге қажет. Цифрлық технологияларды пайдаланатын өңдеу өнеркәсібіндегі ірі және орта кәсіпорындардың үлесі 2020 жылғы 6,1%-дан 2025 жылы 23%-ға дейін өседі. 2020 жылы өңдеу өнеркәсібіндегі өнім көлемі 13,23 трлн теңгені құраса, 2022 жылы есептеулер бойынша бұл көрсеткіш 15,79 трлн теңгені, 2023 жылы 17,11 трлн теңгені, 2024 жылы 18,41 трлн 202 трлн теңгені құрайтын болады. Ұлттық жоба аяқталған жылға қарай өңдеу өнеркәсібіндегі жалпы қосылған құн 15 триллион теңгеге дейін артады. Экспортқа бағытталған өнімдер көбірек шығарылады: оның көлемі 9,1 млрд долларға дейін ұлғайтылады. Жаңа жобаларды іске қосу есебінен 2025 жылы өңдеуші кәсіпорындардан түсетін салық түсімдері 417,3 млрд теңгеге дейін артады. Бұл ретте өңдеу өнеркәсібіне негізгі капиталға 11,2 триллион теңге жеке инвестиция тарту жоспарлануда.

Қазақстанда мұнай-химия саласын дамыту қажеттігі көптен бері айтылып келеді. Дәл осының өзі экономиканың шикізаттық бағытынан арылып, жоғары қосылған құны бар өнім шығаруға мүмкіндік береді. Ол үшін бес саланы қамтитын мұнай-химия кластері құрылуда. Алдағы уақытта Қазақстанда полипропилен, метанол, бензинге арналған қоспа, полиэтилентерефталат өндіріліп, Қашаған шикізаты негізінде газ өңдеу зауыты салынады. Кластерді құру үшін жалпы сомасы 2,46 триллион теңге қажет болады, көбіне бұл жеке инвестиция есебінде жүрмек – 2,42 трлн теңге. Ұлттық жобаны әзірлеушілердің айтуынша, мұнай-химия өнімдерінің өндірісі 5,5 есе өседі. 2020 жылғы 360 мың тоннадан 2025 жылы 2 миллион тоннаға дейін, экспорт 1,36 миллиард долларға дейін өседі.

Геологиялық барлауды жүзеге асыру Қазақстанды инвесторлар үшін тартымды ете түседі. 2025 жылға қарай геологиялық ақпараттың 14 инвестициялық пакеті қалыптасады. Сонымен қатар геологиялық материалдарды сақтау және өңдеу 100% мемлекеттік инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі. Ұлттық жобаны жүзеге асырудың соңына қарай геологиялық-геофизикалық біліммен қамту 2260,4 мың км2 құрайды.

Қазақстан экономикасы мен халқының электр энергиясына деген қажеттілігі жылдан-жылға артып келеді. Сондықтан ұлттық жоба энергетикалық секторды жаңғыртуды қамтиды: ол тұрақты экономикалық даму талаптарына сай болуы керек. 2025 жылға қарай іске қосылған электр қуаттарының қосымша көлемі 5341 МВт құрайды. Жаңа ЖЭК қуаттары (плюс 2400 МВт), аралас циклді станциялар (плюс 1400 МВт) және энергия өндіруші ұйымдармен 13 инвестициялық келісімді іске асыру есебінен (плюс 1541 МВт). МВт). Бұл ретте энергия тасымалдаушы ұйымдардың саны 2017 жылғы деңгейден 30%-ға қысқарады. Сондай-ақ ұлттық жобада халықтың әлеуметтік осал топтарындағы тұрмыстық тұтынушылардың 40%-ы электр энергиясы тарифтерінің көтерілуіндегі айырмашылық үшін өтемақы алатынын болжайды.

2025 жылға қарай сыртқы сауданың жалпы көлеміндегі тауарлар мен қызметтердің шикізаттық емес экспортының үлесін 32-ден 45,7%-ға дейін, көлемін 41 миллиард долларға дейін екі есеге арттыру жоспарлануда: шикізаттық емес тауарлар экспорты 29,5 млрд долларды, қызмет көрсету 11,5 млрд долларды құрайды. Бұл көрсеткіштерге қол жеткізу үшін республикалық бюджеттен барлығы – 34,5 млрд теңге қажет. Мемлекеттік қазынадан қаржылық қолдау шараларына – 23,18 млрд теңге, қаржылық емес қолдауға –2,41 млрд теңге бөлінеді.

Елде 1000 белсенді экспорттаушы жұмыс істейтін болады (Сауда және интеграция министрлігінің мәліметі бойынша, 2022 жылдың басында олардың саны 540 болған). Қазақстандық кәсіпорындар халықаралық электронды платформаларға шығарылады, олар экспортты жеделдету бағдарламасына қатыса алады.

Елдің өлшеу мүмкіндіктерін халықаралық деңгейде тану жұмыстары жүргізілетін болады. 2025 жылға қарай кем дегенде бес жаңа аккредиттеу схемасын енгізу жоспарлануда. Жаңартылған сынақ зертханаларының үлесін 30%-ға дейін арттыру жоспарлануда. Бұл үшін зертханалық база жаңартылып, экономика салаларында стандарттарды қолдану деңгейін есепке алу және талдау жүйелері енгізіледі. 2025 жылға қарай Халықаралық өлшемдер мен өлшемдер бюросында мемлекеттік эталондардың он калибрлеу және өлшеу мүмкіндігін растау және тіркеу жоспарлануда.