09:17, 22 Қыркүйек 2019

Қойшыбек МҮБАРАК. Көршінің үйі

"Қазақ пен қала" прозалық байқауына түскен кезекті әңгіме.

Жоғары оқу орнын бітірген соң, арнайы жолдамамен осы қаладағы жалғыз көркемәдеби журналдың редакциясына келген бетім.

Мен келген журналдың редакциясы қаншама азып-тозып тұрғаныменқызметтестерім шетінен жаны жайсаң жақсы адамдар екен.

Бас редактор тіптен асты-үстіме түсіп менің келешегім, күнделікті тұрмысахуалым туралы толғана бастаған.

– Сонымен бала,бізге сендей жас журналист ауадай қажет. Сендер – біздің келешегімізсіңдер.Бүгін біз сендердің жағдайларыңды жасасақ, ертең сендер бізді көркейтесіңдер.Иә, иә айтпақшы, саған енді тұратын үй-жай керек. Мекемеміз үлкен болғаныменшаруашылығымыз шағын. Сол себепті әзірге бірден кереметтей баспана тауып береалмаймыз. Сондықтан қаланың шет ауданында марқұм бұрынғы бас редактордың үйіқанша жылдан бері бос тұр. Ол енді сенікі. Сосын құжаттарын әзірлейміз. Қашанжағдайымыз жасалып, жоғары жақтан жаңа үй берілгенде береміз. Оған дейін сондатұра тұруыңа тура келіп тұр. Астыңғы қабаттағы есеп-қисап бөліміне барсаң,саған сол үйдің адресін айтып, кілтін береді. Орналастырып қойған. Түс ауыпкетті. Бүгінше алдымен орналасып ал. Ертеңнен бастап жұмысыңды бастайсың дакетесің. Жол болсын, бара ғой енді.

Жалпы бастығымтек өзі ғана сөйлейтін адам секілді. Бірден қаланың шеті болса да баспаналыболғаныма, сенер-сенбесімді білмей, қайта-қайта рақметімді айтып, астыңғықабатқа қарай жөнелдім.

Тура өз анамсекілді қартаң әйел:

– Ә, балам, жаңакелген қызметкер сен болдың ғой. Манада бас редактор айтып еді. Мынау үйіңніңкілті. Осыдан шығасың да жолдың қарсы бетіндегі аялдамадан он үшінші автобусқамініп, ең соңғы бекеттен түсесің. Сосын елден «Қабірлік көшесі» деп сұрасаң,көрсетіп жібереді. Онша алыс емес. Үй қараусыз тұрғанына біраз уақыт болған.Жассың ғой, бойыңда қайратың тасып тұрған, реттеп, тазалап аларсың. Әлі-ақ олауланы гүл бақшаға айналдырарсың. Жолың болсын, бара ғой, – деп қолыма ескіденқалған бір шумақ кілтті ұстатты да кабинетінің есігінен шығарып салды.

Бұл кісіге деалғысымды үйіп-төгіп, бағана қарауылға тастап кеткен буыншақ-түйіншегімді алып,жолдың қарсы бетіне өттім де автобус күттім.

Көп кешікпейавтобус та жетті. Тізгіншіден өзге қаусаған бес-алты шал-шауқаннан басқа адамжоқ. Есіктен кіре бос орынға жайғастым.

Соңғы аялдамағажеткесін манадан өзіммен бірге келе жатқан бас-аяғына дейін аппақ болып киініпалған қариядан «Қабірлік көшесін» сұрап едім:

– Менімен еріпжүре бер, сонда бара жатырмын, – деп көшенің аяғына қарай жіті баса жөнелді.Аса ауыр болмаса да буыншақтарымды арқалап ақсақалға әзер еріп келемін. Біршамажүрген соң жол екіге айырылды.

Шал:

– Балам, сенмына оң жақтағы көшемен кетесің. Сенің барар жерің сол маңда. Ал сол жақтажатқан жол қабірстанға апарады. Сау бола ғой, мен сонда барамын, – деді. Мен:

– Рақмет, атай,– деп айтып болғанша ары қарай біраз жерге кетіп қалды.

Қолымдағыкілтпен бірге байланған қалың матада «Қабірлік көшесі, 17 үй» деп жазылыптұрған жазуға қайталап бір қарап, көп ұзамай үйіме жеттім. Құлыптаулы үлкенқара қақпаның ашылмағанына талай заман өтсе керек, құлпын тат басып, алдына жабайышөп белуардан өсіп кетіпті.

Әзер дегендеқұлыпты ашып, ішке енгенімде тіптен бір ну қамыстың арасынан бір-ақ шыққандайболдым. Қаулай өскен шөп кісі бойымен бірдей болып, анадайда тұрған үйдіңшатырын әзер көрсетіп тұр.

Сағақтарықатайып, бұтарланып кеткен шөпті әзер табаныммен жапырып жүріп жалғыз аяқ ізсалып үйдің есігіне жеттім. Тура есіктің босағасына көнетоз тот басқан шалғысүйеулі тұр екен. Арқамдағы жүгімді сонда қойдым да шалғыны қолыма алып, шөптіңұзақ уақыт орылмай, қурап қалған қу түбірімен қоса қопара, тура қақпаға дейінкәдуелгідей жол аштым. Аз ғана жер болғанымен өтпес шалғымен жұлмалап жүріпкештің қалай батып бара жатқанын аңғармай қалған екенмін. Шалғыны есіктенқақпаға дейін шұбатыла созылып жатқан балдың үстіне тастай салдым да есіктіашып, босағадағы тоқтың қосқышын шырт еткізіп басып қалдым.

Міне керемет,адам тұрмағанына қанша жыл болған үйге ұқсамайды. Тура бір епті қолдың жаңағана реттеп тазалап қойғанындай. Бәрі жарқырап тұр. Тіпті үй жиһаздарыныңжақтауынан шаңның жұғынын таппайсың. Өз жүгімді босағада қалдырдым да,бөлмелерді аралап көрдім. Бәрі тап-таза. Тіпті жатын бөлме де орын көрпесімендаяр тұр. Манағы шалғының шаршатуымен бірден дайын төсекке қойып кеттім. Лездеұйықтап кетіппін. Қанша жатқанымды білмеймін. Есікті бір ырғақпен әлдекім қағыптұр екен.

Бірден шешемнің:«балам, бейуақытта ұйықтама, жаман болады» дейтіні есіме түсіп, жүрегім өрекпіпала жөнелді.

Қаншажүрексінсем де үйдің шырағы жанып тұрған соң көршілер «кім екенін білейін дегеншығар» деп, өзімді жұбатып есікке қарай еппен басып келдім де дауысымды барыншанығыздап:

– Кіріңіз, –дедім.

Есік жеңіл сықыретіп ашылды да, ар жағынан шамасы он екі-он үш жас шамасындағы ер бала басынғана сұғып:

– Апам мен әкемкөршіні шайға шақырып кел деді, – деп ақырын жымиып қойды.

– Рақмет, көпрақмет, – деп едім:

– Аға, бармасаңапам ренжиді, – деген тура бір ересек адамдар секілді баланың сондай байсалдыбейнесі мені ары қарай қарсылық көрсетуіме жол қалдырмады.

– Ұят болды ғой,беймезгіл мазалап.

– Ешнәрсеетпейді, көршіміз ғой.

Баланыңқозғалысының өзі соншама салмақты екен. Мен сыртқа шыққанда:

– Пәлі, үлкенжол салып алыпсыз ғой… Бірақ бізге бұл жол керек емес, мына жақпен барасаламыз, – деп үйді айналып жол бастады.

Манадакелгенімде байқамаған екенмін, үйді жағалаған кәдімгі жалғыз аяқ жол сайрапжатыр.

Тура менің жатынбөлмемнің терезесінің тұсына қарама-қарсы селдір тартылған тор шарбақтыңбүйірінде бір кісілік есік бар екен. Есіктен ары өте самаладай жанған қалыңшырақ көз ұялтады. Ауланың іші тола әралуан гүл. Әр гүлдің басында бір-біршырақ. Жалғыз аяқ жол қалың гүлді түп-түзу жара, көршімнің есігіне тіреледіекен.

– Апа, көршінішақырып келдім, – деп дыбыстаған бала маған есік ашып берді де, кейін шегініпқалып қойды.

Бұл үй де тураменің үйімнен аумайды екен, тіпті жиһаздарына дейін бірін-бірі қайталайтынсекілді.

Төрде мана мағанжол сілтеп жіберген қария. Жанында аппақ киінген кемпір жаюлы дастарқанныңбасында отыр екен. Менің сәлемімді еріндерін жыбырлата алғанымен, сосын бірденқабақтары ашылып жарқылдай сөйлеп кетті.

– Қонысың құттыболсын, балам!

– Жаңадан келгенжурналистсің ғой.

– Иә.

– Дұрыс балам,мен де журналист болғанмын, атым Мақпоз. Жақсы кәсіп.

– Иә.

– Дастарқанғакел! Жақын отыр. Ас ал! Үйді бір жола саған берді ме?

– Білмеймін,атай. «Әзірге сенікі, құжаттарын сосын реттейміз, қашан жаңа үй болғанша сондатұра бересің» дейді бас редактор, – деп едім, кемпірдің жүзі бірден қуарып салаберді:

– Сонда сенуақытша ғана тұратын болдың ба?

– Солай шығар,апай, білмеймін.

– Жаңа үйдіқайтесің, осында өмір бойы тұра бер, – деді шал аппақ сақалын салалап.

– Сөйтетіншығармын, – деймін мен де міңгірлеп.

– Иә, сөйтбалам, осында тұра бер, басқа жақты не қыласың, балам… Кемпір самбырлапсөйлей жөнелді.

«Адам қартайғансоң қызық. Менің қайда тұратыныма қанша қатысы бар. Жаңа үй берсе, әрине сондакетемін» деп ойлап қоямын ішімнен.

– Айнам! – дедіде кемпір әлдекімді дауыстап шақырып:

– Мен ас даярлайын,көрші балаға сен шай құйып берші, – деп қарсыдағы есікті барып ашты. Арғы жақтааппақ қыз аппақ ағзудың бетіне қап-қара жіппен кесте тігіп отыр екен. Орнынансызыла тұрған ол жайлап басып дастарқан басына келді де, кемпірдің орнынаотырып шай құя бастады.

Ақсақалды шал –жаңа көршімнен қанша қысылсам да көзім қайта-қайта аққызға қыдырып қоймайды.Тіпті қарияның кей сөзін аңғармай қалып отырдым.

Дастарқан толыас. Ас ішіліп болғасын мені үйге аққыз шығарып салды. Екі үйдің ортасындағыесікке келгенде:

– Қайырлы түнболсын, – деді қыз сызыла.

– Өзіңе де, –деген сөзді әзер айттым мен үздігіп.

– Келіп тұрыңыз.

– Сен де, –деппін сасқалақтап. Қыз сықылықтап күліп ары жүгіре жөнелді.

Мен тура есіктіңтүбінде сәл кідіріп тұрып барып, өз үйіме қарай кеттім.

Жатын бөлмемекірдім де, шырақты өшіріп тастап терезенің түбіне келіп, көршімнің ауласынаұрлана көз салдым.

Самаладайжарқыраған қалың шырақ аққыздың әрін тіпті асырып жібергендей. Қаншаотырғанымды қайдам, бір сәтте ұйқы қыса бастады. Тура соны сезгендей манаданбері қалың гүлдің арасында арлы-берлі бұрала биге басып жүрген аққыз мен жаққақарап қолын бір бұлғады да үйіне кіріп кетті.

Қараңғы үйдіңішінен көрінбейтін шығармын деп ұрланып қарап отырғанымды біліп қойғанына қаттыыңғайсыздандым. Манағы көзіме тығылған ұйқым шайдай ашылып кетті. Аунақшыпарлы-берлі жатып таң ата әзер ұйықтадым.

Қабырға сағаттыңдаң-даң еткен қатты дауысынан шошып ояндым. Басымды жастықтан жұлып алғандабірден қабырғадағы сағат көзіме түсті. Жұмысқа баратын уақытым болған екен.Орнымнан атып тұрып, бетімді шала-пұла жуып аялдамаға қарай жөнелдім.

Редакцияғакеліп, бірден бас редактордың кабинетіне келдім.

Жарқылдай қарсыалған бастығым:

– Бала, осыайдың журналын даярлап қойдық. Келесі журнал шыққанға әлі аттай бір ай бар.Оған дейін саған басқа жұмыс тауып қойдым. Есеп-қисап кабинетінің қасындағықоймаға барасың да, сол жердегі барлық журналды бірден қарап шық.

Осы редакциядағыең алғашқы ұстазың солар. Соның барлығын көріп шықсаң, ары қарай қаламыңдыешкім де тоқтата алмайтын жүйрік журналист боласың да шығасың, – депқолтығымнан ұстады да кабинетінен шығарып салды.

Астыға түсіп,қоймаға келдім де, журналдың ең алғашқы санынан бастап, әр бетін қалдырмай оқибастадым.

Журналды оқыпотырып кешегі аққызға ойым қайта-қайта ауа берді.

Жұмыс уақытыаяқтала сала алды-артыма қарамай үйіме қарай зауладым.

Үйге келе салажатын бөлменің терезесіне келіп едім, кешегі бала келе жатыр екен. Терезеденмені көріп қалып, басын изеп сәлемнің ишарасын жасады да, айналып келіп есіктіқақты.

– Апам шайғашақырып жатыр.

– Рақмет, жаңажұмыстан шай ішіп алғам. Кешегі аққыздың көріп қалғанынан қысылып, қанша барғымкелсе де әдеп сақтап тұрғаным.

– Бармасаңыз,апам ренжиді.

– Рақметбауырым, ертең барайын.

Бала біразтесірейе қарап тұрды да қайтып кетті. Енді терезеге баруға дәтім жетпей, манағыбала келген кезде отырған ауызғы үйдегі креслодан қозғалмай отырмын.

Сүт пісірімгежетпей есік тағы қағылды.

– Кіре ғой, –дедім мен тағы сол бала келіп тұр екен деп.

Есік еппенашылып ішке аққыз кірді.

– Шайға жүріңіз.

– Рақмет, ішіпалғам.

– Кешегіге ұялыптұрсыз ба? – деп, қыз сықылықтай күлді.

Мен өп-өтірікқызға қосыла күлген болдым.

– Жүріңіз енді.Қыз тура жаныма келді де, аппақ саусақтарымен менің білегімнен ұстап өзінеқарай тартты. Қолын тастай суға малып алғандай суық екен. Мен еріксіз орнымнантұрып аққыздың жетегіне ердім.

– Атың кімқалқам, – дедім кібіртіктей.

– Айна!

– Тамаша есімекен.

Қыз күлді де:

– Сіздің атыңызше?

– Дастан.

Қыз үндемеді.Тамақтанып болғасын үйге қайттым. Шарбақтың түбіне дейін әкеліп салған Айна:

– Шынымен менікөргіңіз келсе ренжімеймін, терезеңізден қарай беруіңізге болады, – деді.

Не айтарымдыбілмей абдырап қалдым.

– Менренжімеймін, – деді қыз сөзін жалғап.

Таң бозына дейінтерезенің түбінде отырдым.

Жұмысқа әзерүлгеріп келіп қоймаға кірдім де, есікті ішінен жауып алып, түс ауғанша ұйықтапалып, түс ауған соң қалған журналдарды шолып қарай бастадым.

Осылай апта бойыкүндіз қоймаға келіп ұйықтап жүрдім. Түні бойы Айнамен бірге таңды ұйқысызатырамын. Үшінші күні-ақ Айна менің үйіме келіп, түн ортасы ауғанға дейінбітпейтін кестесін тігіп отырып жанымда сызылта ән салып берген-ді. Дауысыныңтамашалығы сондай, бойды балқытып, адамды есінен тандырып ұйықтатып кететін-ді.

Ақыры бір кештеоған:

– Саған үйленгімкеледі, – дедім құшағыма тартып.

Бауырыма тығылыпегіліп отырып жылаған ол «жоқ» деді.

– Неге? – дегенсұрағыма:

– Сұрамаңыз,айта алмаймын, – деп бірден кесіп тастады.

Мен жүрексөзімді айтып, жанын қоймай жалынып ем, бар айтқаны:

– Сізденайырылып қалмау үшін айта алмаймын. Менен айырылып

қалғыңыз келмесе сұрамаңыз, осылай жүре берейікші, – деп мені тас қылыпқұшақтап алып өксіп тұрып жылады.

Ешнәрсенің байыбына бара алмай шала ұйқы болып жұмысқа жеткем, кіреберістенбас редакторға жолығып қалдым:

– Бала, қал жағдайың қалай? Қабағың кірбең ғой, қалың журналды оқып бітіреалмай жатырсың ба?

Жарайды,онда барлығын емес, үш жылдан бергісін қарап шық. Ай соңы таяды. Саған тапсырмаберуім керек, жылдамдат, бала, – деді де өзіне көтеріліп кетті.

Қоймаға келдімде сөредегі ретімен тізулі тұран журналдардың ішінен үш жылдан бергісін реттепбөлек алдым да, оқу үстеліне алып келіп ақтарыстыра бастадым.

Кенет көзіме бірсурет оттай басыла кетті. Айна, інісі, апасы мен атасы Мақпоз қария. Суреттетіпті өңді екен. Суретке емірене қарап отырып бас жағындағы қара әріптерменжазылған жазуға көзім түсіп кетті.

«Қайғылы хабар»деп тұр. Жүрегім кеудеме сыймай тарсылдап соға жөнелді. Мен мәтіннің соңынжалғап оқи бастадым.

«Осы жылдыңмамыр айының он жетісі күні журналымыздың бас редакторы, білікті басшы, қартжурналист Мақпоз Зұлқарұлы алпыс үш жасында, жұбайы Зағира алпыс жасында, он үшжасар ұлы Жасұлан мен он сегіз жасар қызы Айна – төртеуі ауыр көлікшырғалаңының салдарынан бақилық болды...». Мәтіннің соңына жетпей жүрегім тастөбеме шықты. Қолымдағы журнал сусып жерге түсіп кетті. Үстел үстіндегі келесіжурналды қолыма ұстап қалып едім, бірден айқара беті ашылып кетті. Айқара беттеқабірліктің фотосы тұр. Төрт белгі таста төртеуінің кескіні мен аты жөні. Менсыртқа атып шығып, жолдың қарсы бетіне қарай өттім. Тура мені күткендей автобуста келе қалды. Соңғы аялдамадан түсе сала үйге қарай ұша жөнелдім. Алғаш ретМақпоз қарттың маған жол сілтеген жеріне жеткенде жол айрықта кілт тоқтапқалдым.

Сол жақтақабірстан, оң жақта менің және көршімнің үйі...

Тегтер:

Без Тега

Bez_Avtora

Оқи отырыңыз

12:29, 16 Наурыз 2024

Жер қозғалса қозғалмас Досаевтың үрей күшейткіш құрылғысы

18:31, 10 Наурыз 2024

Жезқазған-Қызылорда тас жолында 75 көлік жүргізушілеріне көмек көрсетілді

13:02, 28 Ақпан 2024

"Директор қызметінен босатылды": Алматыда мектеп оқушылары дәлізге сыймай қалған