Нарықтағы криптовалютаның өсуі Қазақстанда да қызығушылық тудырады

Қазақстанда криптовалюта заң бойынша төлем құралы ретінде танылмаса да, оның айналымы белгілі бір шарттармен шектелген. 2024 жылдың басынан бастап «Астана» халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) аясында кейбір стейблкоиндерді шығару және фиаттық емес ақша айналымына рұқсат берілді. Криптовалюта операциялары тек АХҚО-да тіркелген ресми криптобиржалар арқылы жүзеге асады. Мысалы, биткоинды тікелей біреуге сатуға болмайды, тек лицензияланған биржалар арқылы заңды түрде алмасуға болады.

Қазіргі уақытта Қазақстанда сегіз криптобиржа ресми түрде лицензияланған: Binance, Bybit, ATAIX Eurasia, Biteeu, CaspianEx, BigOne, Delta DA және Xignal&MT. Осы биржалардың ішінде тек ATAIX – қазақстандық криптобиржа болып табылады. Бұл платформалар арқылы шамамен 108 криптовалютаға инвестиция жасауға болады.

Қазақстан үкіметі блокчейн технологиясын дамытуға үлкен көңіл бөліп отыр. Мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру, логистика, қаржы және басқа салаларда блокчейнді қолдану арқылы тиімділікті арттыру көзделуде. Қорыта айтқанда біздің елдегі криптовалюта саласы жақсы дамып келе жатыр деп айтуға негіз бар.

 Трамптың билікке оралуы АҚШ-та криптовалюта нарығына оң ықпал етті деп есептеледі. Оның криптоға деген қолдауы мен реттеуші саясаттың жұмсару криптовалютаға деген сенімді арттырды. Бұл жағдай әлемдік нарықта криптовалютаның бағасының өсуіне себепші болды, әсіресе Bitcoin сияқты негізгі криптоактивтердің құнының аспандап кетуіне әкелді.

АҚШ-тағы криптовалюта нарығындағы оң тенденциялар Қазақстанға да инвестиция ағымын арттыруға ықпал етті. Шетелдік инвесторлар мен трейдерлер Қазақстандағы лицензияланған криптобиржаларға қызығушылық танытып, капиталын аударып жатқан болуы мүмкін. Сонымен бірге, ғаламдық нарықтағы Bitcoin және басқа криптовалюталардың бағасының өсуі Қазақстанда да сол криптовалюталардың құнын арттырды. Бұл жергілікті инвесторлар мен трейдерлердің пайда алу мүмкіндіктерін ұлғайтты. Қазақстан үкіметі криптовалютаны реттеуді жалғастыра отырып, нарықтың тұрақтылығын қамтамасыз етуге тырысады. Трамптың АҚШ-тағы саясатынан туындаған өзгерістер Қазақстандағы реттеуші саясатқа тікелей әсер етпесе де, ғаламдық тенденциялар мен тәжірибелерді ескере отырып, жергілікті заңнаманы жаңартуға ынталандыруы мүмкін.

Жалпы, АҚШ-тағы саясаттық өзгерістер мен криптовалютаның қайтадан танымал болуы Қазақстандағы криптовалюта нарығына оң әсерін тигізді. Ғаламдық трендтер мен жергілікті мүмкіндіктердің үйлесімі Қазақстанға инвестиция ағымын арттыруға, нарықтың белсенділігін жоғарылатуға және экономикалық өсуді қолдауға септігін тигізді. Алайда, нарықтың құбылмалылығын және реттеуші ортаның тұрақсыздығын ескере отырып, инвесторлар мен реттеушілер сақтықпен әрекет етуі қажет деп ойлаймын.

 Мемкоиндер – әлеуметтік медиа мен қоғамдастықтың ықпалы арқылы танымалданып, бағасы көбінесе спекулятивті факторларға тәуелді криптовалюталар болып табылады.

Дональд Трамптың мемкоині, $TRUMP, 2025 жылдың 18 қаңтарында ресми түрде іске қосылды. Бұл криптовалюта бастапқыда $4,29 бағасымен саудаланып, бір күн ішінде 600%-дан астам өсіп, $38,31 деңгейіне жетті. Кейінірек оның бағасы $57,85 дейін көтерілді, ал нарықтық капитализациясы $11,4 миллиардты құрады. Онда жалпы 1 миллиард токен, оның 200 миллионы алғашқы кезеңде қолжетімді болды. Қалған 800 миллион токен алдағы үш жыл ішінде кезең-кезеңімен шығарылатын болады. $TRUMP мемкоині бастапқыда үлкен қызығушылық тудырғанымен, оның ұзақ мерзімді тұрақтылығы мен құндылығы белгісіз. Мұндай мемкоиндер көбінесе нарықтағы алыпсатарлыққа негізделген және нақты қолдану жағдайлары немесе ішкі құндылығы жоқ. Сондықтан, олардың бағасы айтарлықтай құбылмалы болуы мүмкін. 

$TRUMP мемкоинінің Қазақстандағы криптовалюта нарығына тікелей әсері шектеулі болуы мүмкін. Дегенмен, оның халықаралық деңгейдегі танымалдығы мен оған деген қызығушылық жергілікті инвесторлардың назарын аударуы ықтимал. Қазақстандағы криптовалюта нарығы өсіп келе жатқандықтан, мұндай жаңа активтерге деген қызығушылық артуы мүмкін.

 Криптовалюталар кейбір тұлғалар үшін заңсыз жолмен алынған қаражатты заңдастыру құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін. Қазақстанда да мұндай жағдайлар тіркелген.

2024 жылы Қазақстанда жалпы айналымы 60 миллиард теңгені құрайтын 36 заңсыз криптоайырбастау пункті анықталып, олардың қызметі тоқтатылды. Бұл пункттер өз клиенттерін сәйкестендірмей, күдікті операцияларды анықтамай, қылмыстық жолмен алынған қаражатты заңдастыруға ықпал еткен. Криптовалютаны инвестиция тарту үшін пайдаланған екі қаржылық пирамида әшкереленді. Нәтижесінде, 545 мың USDT қайтарылып, 120 мың USDT бұғатталды.
Қазіргі уақытта Қазақстандық миллиардерлердің криптовалютаны заңсыз мақсатта пайдаланғаны туралы нақты ақпарат жоқ. Алайда, криптовалютаның анонимділігі мен бақылаудың жеткіліксіздігі оны заңсыз әрекеттер үшін тартымды етеді, сондықтан мұндай мүмкіндікті жоққа шығаруға болмайды.

Қазіргі таңда Қазақстанның Қаржылық мониторинг агенттігі криптовалюталар арқылы ақшаны заңдастыруға қарсы күресті күшейтуде. Криптотранзакцияларға бақылау күшейтіліп, заңсыз криптоайырбастау қызметтері бұғатталуда. Сонымен қатар, цифрлық активтер провайдерлеріне жауапкершілік жүктейтін заңнамалық түзетулер әзірленуде.

 Криптовалюталар орталықтандырылмаған желіде жұмыс істейді, яғни оларды бір мекеме немесе мемлекет бақыламайды. Бұл жүйе арқылы пайдаланушылар өз қаражатын тікелей басқара алады.

Криптовалюталар арқылы халықаралық ақша аударымдары дәстүрлі банктерге қарағанда тезірек және арзанырақ жүзеге асады. Әдетте транзакцияларға комиссия төмен немесе мүлде болмайды.

Криптовалюталар пайдаланушылардың жеке мәліметтерін сақтамайды, бұл өз кезегінде құпиялылықты қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, блокчейн технологиясы транзакцияларды қорғап, алаяқтық әрекеттерді қиындатады.

Криптовалюталар шетел валюталарымен айырбас жасамай-ақ халықаралық аударымдарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе елдер арасындағы қаржылық байланыстарды жеңілдетеді.

Блокчейн – барлық транзакциялардың ашық түрде сақталатын технологиясы. Бұл жүйе транзакциялардың дұрыстығын және өзгертілмегендігін қамтамасыз етеді. Интернеттің кеңінен таралуы және цифрлық технологиялардың дамуы криптовалюталарға деген қызығушылықты арттырды. Адамдар қаржылық операцияларды онлайн режимде жүргізуді ыңғайлы деп санайды.

Криптовалюталар қаржылық әлемде революциялық өзгерістер әкелді. Олардың артықшылықтары мен танымалдығы олардың болашағына деген сенімділікті арттырса да, нарықтың құбылмалылығын және реттеуші тәуекелдерді ескеру маңызды. Қазақстандағы криптовалюта нарығы да осы жаһандық тенденциялардан әсер алып, өзінің даму бағытын анықтап келеді. Болашақта криптовалюталардың кеңінен қолданылуы және олардың экономикалық жүйеге интеграциясы маңызды рөл атқаруы мүмкін.

Мейіржан Әуелханұлы, ІТ сарапшы